Chcesz popracować nad swoją wymową w języku angielskim? W tym wpisie przyjrzymy się wymowie brytyjskiej oraz amerykańskiej na konkretnych przykładach. Opisy te pomogą Ci nauczyć się brytyjskiego akcentu zwanego Received Pronunciation, a także akcentu rodem ze Stanów Zjednoczonych. Poznasz tajniki poprawnej wymowy samogłosek, dyftongów, spółgłosek oraz półsamogłosek. Dzięki temu wymowa brytyjska i amerykańska nie będą miały przed Tobą tajemnic!
Zapoznaj się z teorią dotyczącą wymowy brytyjskiej i przećwicz ją razem z kursem od SuperMemo: Say It Better. British English. Interaktywne ćwiczenia wymowy amerykańskiej znajdziesz w kursie: Say It Better. American English.
Przed Tobą kompletny przewodnik po obydwu typach wymowy języka angielskiego.
Użyj spisu treści, aby swobodnie poruszać się po artykule:
Opisy dotyczą obydwu rodzajów wymowy, o ile nie zaznaczono inaczej.
Samogłoski
Jak wymawiać /iː/
Samogłoska /iː/ jest przymknięta, przednia, długa i wymaga rozciągania kącików ust, czyli „uśmiechu”. Żeby wymówić ją prawidłowo, musisz zrobić trzy rzeczy. Po pierwsze, otwórz usta tylko trochę. Między rozchylonymi wargami powinno być niewiele przestrzeni, podobnie między górnymi a dolnymi zębami. Po drugie, przesuń język tak, by jego koniec dotykał od tyłu dolnych zębów, a jego górna część była bardzo blisko podniebienia. Następnie dotknij kciukiem i palcem wskazującym kącików ust i uśmiechnij się tak, by poczuć, jak oddalają się od siebie. Możesz to również zaobserwować w lustrze. Teraz przez parę sekund wymawiaj dźwięk, który wymaga takiego ustawienia. Powinno ci wyjść bardzo długie [iiii], czyli przesadzona nieco wersja /iː/. W języku polskim nie mamy długich samogłosek, więc pamiętaj, by /iː/ było odpowiednio długie w zależności od tego, jak szybko mówisz. Jak inne samogłoski, /iː/ nie zawsze jest identycznej długości – zależy to od sąsiadujących dźwięków.
Miejsca, w których występuje /iː/
- na początku słowa: easy, eat, Eve, east, evening
- po spółgłosce (jednej lub więcej): seek, leak, peel, cheese, speak, sweet, street
- na końcu słowa: be, me, tea, she, free, spree
Możliwe błędy
Język polski zawiera krótką samogłoskę /i/, której wymowa jest podobna do angielskiej, choć nie identyczna.
Należy unikać następujących błędów:
- skracania wymowy do polskiego /i/ lub angielskiego [i] (angielskie [i] jest częścią innej kategorii, czyli fonemu wraz z /ɪ/),
- niewystarczającego „uśmiechu” lub ustawienia języka ku przodowi, przez co /iː/ może wybrzmieć podobnie do /ɪ/, szczególnie gdy samogłoska jest również zbyt krótka,
- przesunięcia języka za daleko ku górze tak, że brzmi to jak [ij]. Jeżeli wymawiasz angielski wyraz key /kiː/ i polski wyraz kij i słyszysz, że brzmią tak samo, być może popełniasz ten błąd.
Jak wymawiać /i/
Samogłoska [i] jest przymknięta, przednia, krótka i wymaga rozciągania kącików ust, czyli „uśmiechu”. Żeby wymówić ją prawidłowo, musisz zrobić trzy rzeczy. Po pierwsze, otwórz usta tylko trochę. Między rozchylonymi wargami powinno być niewiele przestrzeni, podobnie między górnymi a dolnymi zębami. Po drugie, przesuń język tak, by jego koniec dotykał od tyłu dolnych zębów, a jego górna część była bardzo blisko podniebienia. Następnie dotknij kciukiem i palcem wskazującym kącików ust i uśmiechnij się tak, by poczuć, jak oddalają się od siebie. Możesz to również zaobserwować w lustrze. Teraz wymów krótką samogłoskę [i], która jest bardzo zbliżona do polskiej. Samogłoska [i] jest odmianą głoski /ɪ/, stąd w transkrypcji umieszcza się ją w nawiasach kwadratowych zamiast nawiasów prostych o wyglądzie ukośników. To oznacza, że [i] i /ɪ/ nigdy nie występują w tych samych miejscach w wyrazie.
Miejsca, w których występuje /i/
- na końcu wyrazu: city, every, Germany, happy, lucky, many, puppy, rocky
- na końcu niektórych zaimków, gdy nie są akcentowane w zdaniu: he, she, me, we
- w sylabach nieakcentowanych pośrodku niektórych wyrazów: everyone, radiator
Możliwe błędy
Angielska głoska [i] jest bardzo podobna do polskiej. Mimo to mogą pojawić się następujące błędy:
- mylenie krótkiego [i] z długim /iː/; przykładowo w wyrazie easy /ˈiːzi/ pierwsza samogłoska powinna być długa, a druga – krótka,
- wymawianie polskiego /i/, czyli „y”, szczególnie po głoskach podobnych do takich, po których języku polskim wymawiamy /i/, np. w wyrazach very i pretty ostatnią głoską powinno być [i].
Wymawianie mniej przedniej samogłoski /ɪ/ zamiast [i] w podanych wyżej przykładach nie jest właściwie błędem, lecz cechą wymowy typowej dla starszego pokolenia angielskich arystokratów, kojarzonej przez wielu z tzw. „akcentem Królowej”.
Jak wymawiać /ɪ/
Krótka samogłoska /ɪ/ jest ogólnie mówiąc przymknięta i przednia, lecz można ją określić jako mniej napiętą niż [i] oraz /iː/. Dobrym sposobem na wymówienie /ɪ/ jest ustawienie aparatu mowy jak do polskiej głoski /i/, czyli „y”, i rozciągnięcie kącików ust jak do lekkiego uśmiechu (nie tak bardzo jak przy [i]) przy jednoczesnym bardzo niewielkim przesunięciu języka ku przodowi. Na rozgrzewkę możesz kilkakrotnie powtórzyć polskie wyrazy bić – być, potem spróbować samego /ɪ/ i następnie poćwiczyć pary wyrazów takie jak beat – bit, pamiętając, żeby nie wymawiać polskich i angielskich samogłosek tak samo.
Samogłoska /ɪ/ może być akcentowana, ale często tak nie jest. W wyrazach minute /ˈmɪnɪt/, missing /ˈmɪsɪŋ/ i women /ˈwɪmɪn/ pierwsza samogłoska /ɪ/ jest w sylabie akcentowanej, a druga – w nieakcentowanej. Na końcu wyrazów city i pretty stoi nieakcentowana głoska [i]. Powyższe przykłady ilustrują przy okazji, że w zapisie ortograficznym głoska /ɪ/ zapisywana jest na wiele sposobów: „i”, „e”, „o”, „u”, także „y” (gym, system).
Miejsca, w których występuje /ɪ/
- na początku wyrazu: ill, in, is, it
- między spółgłoskami: hit, lip, miss, pill, trzykrotnie w nazwie Mississippi /ˌmɪsɪˈsɪpi/
Możliwe błędy
- wymawianie [i] lub /iː/ zamiast /ɪ/, np. deep zamiast dip, bead zamiast bid, także w wyrazach z przyrostkiem -ing, np. doing, making, bringing
- wymawianie polskiego /i/, czyli „y”, szczególnie po głoskach podobnych do takich, po których w języku polskim wymawiamy /i/, np. w wyrazach rid, squirrel, ship, chip
- wymowa wynikająca z nieregularności w pisowni angielskiej, np. wymawianie polskiego /u/ w minute, polskiego „o” /ɔ/ w women itp.
Jak wymawiać /ɛ/
Samogłoska /ɛ/ jest krótka, średnia i przednia. Wymaga „uśmiechu”, czyli szerokiego ustawienia warg, lecz w mniejszym stopniu niż przy przymkniętej głosce /iː/. Istnieją dwa sposoby wymówienia głoski /ɛ/. Pierwszy to wymówienie długiego [iii] z językiem w pozycji przedniej i przymkniętymi ustami, stopniowe opuszczanie szczęki i otwieranie ust w stronę polskiej głoski „e” (symbolem polskiej głoski jest również /ɛ/). Docelowa samogłoska angielska jest nieco bardziej przymknięta niż polska i „uśmiech” jest nieco szerszy. Możesz również powiedzieć na głos polskie zdanie Nieś pieśń przez wieś. Prawdopodobnie usłyszysz, że „e” między zmiękczonymi polskimi głoskami w pierwszym, drugim i czwartym wyrazie brzmi inaczej niż „e” w wyrazie przez. Do głoski jak w nieś, pieśń, wieś należy dążyć – różnica polega na tym, że w języku angielskim nie ma spółgłosek zmiękczonych jak polskie.
Miejsca, w których występuje /ɛ/
- na początku wyrazu: Ed, end, empty, epic, exit, any, w nazwach liter F, L, M, N, S, X
- po spółgłosce/spółgłoskach: let, bed, tend, trend, friend, mess, chess, dress, impress
- w wymowie amerykańskiej: często przed /r/: air, airplane, hair, fair, care, spare
Jak większość krótkich samogłosek /ɛ/ nie występuje na końcu wyrazu. Gdy zapożyczenie z innego języka ma w oryginale na końcu /ɛ/ lub podobną głoskę, w wymowie angielskiej zmienia się ją często w /eɪ/, np. w wyrazie café.
Możliwe błędy
- wymowa samogłoski /ɛ/ zamiast /æ/ lub /ɜː/, np. taka sama wymowa bed, bad i bird
- błędne odczytywanie zapisu litery „a” jako /æ/ zamiast /ɛ/ w wyrazach any, many
- w wymowie brytyjskiej: błędne odczytywanie zapisu ortograficznego jako /iː/ zamiast /ɛ/, np. w formie czasu przeszłego (simple past) i imiesłowu przeszłego (past participle) czasownika read, w wyrazie lead w znaczeniu „ołów”, w nazwach geograficznych Reading, Greenwich, Leicester – wszystkie podane przykłady zawierają /ɛ/
- w wymowie amerykańskiej: błędne odczytywanie zapisu „ea” jako /iː/ zamiast /ɛ/, np. w formie czasu przeszłego (simple past) i imiesłowu przeszłego (past participle) czasownika read, w wyrazie lead w znaczeniu „ołów” – podane przykłady zawierają /ɛ/
Jak wymawiać /æ/
Samogłoska /æ/ jest krótka, otwarta, przednia i niezaokrąglona. By wymówić /æ/, najpierw ułóż język w pozycji przedniej, otwórz usta szeroko lecz wygodnie i rozciągnij kąciki ust jak przy głoskach [i] lub /iː/, lecz nie „uśmiechaj” się. Możesz zacząć od polskiego /ɛ/, czyli „e”, i otwierać usta coraz szerzej aż do głoski /æ/. Nie podnoś języka ku podniebieniu – w przeciwnym razie wymówisz inną głoskę. Często spotykana porada, żeby połączyć wymowę polskich samogłosek „a” i „e”, jest nieskuteczna – skutkuje wymówieniem niewystarczająco przedniej głoski.
Głoska /æ/ często występuje w wymowie amerykańskiej w wyrazach, w których wymowa brytyjska ma długą głoskę /ɑː/, np. w pass, class, bath, path, dance, France, chance i ściągniętej formie czasownika posiłkowego can’t. W wielu innych głoska /æ/ występuje w obu odmianach, np. gas, mass, cat, mat, rat, Max, Jack, Paris.
Miejsca, w których występuje /æ/
- na początku wyrazu: apple, ash, atom, Alex, ant
- po spółgłosce/spółgłoskach: bat, back, sack, spam, crash, pram, track, strap
Możliwe błędy
- cofanie języka i wymawianie polskiego [a] lub angielskiego /ʌ/, np. bat brzmi jak but lub polski wyraz bat
- unoszenie języka, przymykanie ust i w rezultacie wymawianie polskiego lub angielskiego /ɛ/, np. pat brzmi jak pet lub polski wyraz pet
- unoszenie tylnej części języka tak, że zamiast /æ/ słychać polskie nosowe „ę” [ɛ̃], szczególnie przed /n/ w wyrazach man, pan, pants, angry
- wymawianie /æ/ na końcu wyrazu: wyrazy sofa, pasta, panda, Ada mają na końcu głoskę /ə/, nie /æ/
Wyżej wspomniana wymowa /ɛ/ zamiast /æ/ występuje co prawda jako cecha regionalna, lecz osobom uczącym się języka angielskiego jako obcego zaleca się odróżnianie tych dwóch głosek.
Jak wymawiać /ə/
Samogłoska /ə/ jest krótka, średnia, środkowa i ma własną nazwę – „szwa”. W przeciwieństwie do innych, tzw. pełnych, samogłosek /ə/ występuje tylko w sylabach nieakcentowanych (o ile nie jest częścią akcentowanego dyftongu w wymowie brytyjskiej). Dlatego nie można wymawiać jej tak mocno jak samogłosek w sylabach akcentowanych.
Wymowa /ə/ jest bardzo prosta. Najpierw rozluźnij wszystkie mięśnie twarzy, ułóż język w rozluźnionej pozycji środkowej i otwórz usta jak do wymowy angielskiego /ɛ/ lub nieco mniej niż do polskiego „e” /ɛ/. Usta nie mogą być rozciągnięte jak przy uśmiechu, lecz rozluźnione. Możesz spojrzeć w lustro i zobaczyć, że robisz minę człowieka, który czegoś nie zrozumiał i nie wie, co powiedzieć. Powiedz głoskę /ə/ bez przesuwania języka lub używania mięśni twarzy i pamiętaj, że powinna być krótka. Jeśli brzmi ona jak polskie „y” /i/, oznacza to, że język jest przesunięty do przodu i usta są zbyt przymknięte. Jeśli głoska brzmi zbyt podobnie do polskiego „e” /ɛ/, wówczas język jest przesunięty do przodu i usta otwarte są za szeroko.
Miejsca, w których występuje /ə/
- na początku wyrazu: about, among, attack
- po spółgłosce/spółgłoskach: w pierwszej sylabie wyrazów confirm, machine, w ostatnich dwóch sylabach wyrazów vegetable, comfortable
- na końcu wyrazu: sofa, pizza, banana
Dodatkowo warto wspomnieć, że angielszczyzna amerykańska, w której /r/ występuje po samogłoskach, zawiera odmianę głoski /ə/ połączonej z /r/, oznaczaną symbolem /ɚ/. Występuje ona na końcu wyrazów actor, better, error.
Możliwe błędy
Angielska ortografia zapisuje /ə/ na wiele różnych sposobów: „a” w along, Poland, „e” w enemy, „i” w family, „o” w contain, „u” w suggest i wiele innych. Stąd najczęstszym problemem jest wymowa innej samogłoski zamiast /ə/, np. /ɛ/, /ʌ/, /æ/, /ɒ/, /ʊ/.
Jak wymawiać /ʌ/
Samogłoska /ʌ/ jest krótka, środkowa i leży między pozycją średnią a otwartą. Jak pozostałe samogłoski środkowe wymaga ona ułożenia warg w pozycji neutralnej. By wymówić /ʌ/, rozluźnij mięśnie wokół warg, ułóż język w luźnej pozycji środkowej i otwórz usta nieco szerszej niż przy polskim „e” /ɛ/, lecz nie tak szeroko jak przy polskim /a/ lub angielskim /æ/. Wymów samogłoskę /ʌ/. Może ona nieco przypominać polską głoskę /a/, która jest bardziej otwarta i przednia, ale nie powinna brzmieć tak samo. Powyższy opis przypomina nieco instrukcje wymawiania głoski szwa /ə/, lecz są między nimi dwie istotne różnice: /ʌ/ jest bardziej otwarta niż /ə/ i, co ważne, może stać w sylabie akcentowanej, podczas gdy /ə/ jako jedyna samogłoska w sylabie nigdy nie jest akcentowana.
Miejsca, w których występuje /ʌ/
- na początku wyrazu: up, us, under, uncle, ugly
- po spółgłosce/spółgłoskach: bun, bug, tough, bust, trust
- czasami poza sylabą z akcentem głównym: na początku undo, unsee, undergo, understand, w których akcent główny jest na ostatnią sylabę
Samogłoski /ʌ/ nie używa się na końcu wyrazu.
Możliwe błędy
- mylenie /ʌ/ z bardziej otwartą i przednią samogłoską /æ/ lub wymawianie obu jak polskiego /a/; w ten sposób pun, pan i polski wyraz pan mogą wybrzmieć tak samo, podobnie luck, lack i polski wyraz lak
- unoszenie języka i wymawianie /ʌ/ zbyt podobnie do /ə/
- cofanie języka w stronę głoski /ɑː/; typowym błędem jest wymawianie love i laugh niemal tak samo
W niektórych brytyjskich dialektach głoska /ʌ/ nie występuje, w jej miejscu jest /ʊ/. Jest to cecha regionalna i nie zaleca się jej w nauce języka angielskiego jako obcego.
Jak wymawiać /ɜː/ (wymowa brytyjska)
Samogłoska /ɜː/ jest długa, średnia i środkowa. Wymawia się ją w niemal tym samym ustawieniu, którego używamy do samogłoski szwa /ə/, lecz są między nimi dwie zasadnicze różnice. Po pierwsze, /ɜː/ jest samogłoską długą, podczas gdy /ə/ jest krótka. Po drugie, /ɜː/ zazwyczaj stoi w sylabie akcentowanej – głoska /ə/ nie może być akcentowana. Wymowa /ɜː/ jest bardzo prosta. Najpierw rozluźnij wszystkie mięśnie twarzy, ułóż język w rozluźnionej pozycji środkowej i otwórz usta jak do wymowy angielskiego /ɛ/ lub nieco mniej niż do polskiego „e” /ɛ/. Usta nie mogą być rozciągnięte jak przy uśmiechu, lecz rozluźnione. Możesz spojrzeć w lustro i zobaczyć, że robisz minę człowieka, który czegoś nie zrozumiał i nie wie, co powiedzieć. Powiedz głoskę /ɜː/ bez przesuwania języka lub używania mięśni twarzy i pamiętaj, że powinna być długa. Głoska [ɜɜɜ] to typowy dla osób anglojęzycznych dźwięk zastanawiania się. W języku polskim to raczej przednie „eee” [ɛɛɛ] lub przymknięte „yyy” [iii].
Miejsca, w których występuje /ɜː/
- na początku wyrazu: err, earn, urn, earth, early
- po spółgłosce/spółgłoskach: fern, learn, fertile, stern, turtle, work
- na końcu wyrazu: fur, her, sir, prefer
Możliwe błędy
- przesuwanie języka do przodu i wymawianie angielskiego lub polskiego /ɛ/ lub /ɛr/, szczególnie w wyrazach mających w zapisie litery „er” lub „ear” (Bert, serve, earn, learn)
- błędne odczytywanie zapisu ortograficznego: /ɜː/ zapisuje się na wiele sposobów, w tym „er” (Bert, serve), „ear” (earn, learn), „ir” (first, firm), „or” (word, world), „ur” (curb, lurk), także „olo” (colonel)
Jak wymawiać /ɝ + ɚ/ (wymowa amerykańska)
Samogłoska /ɝ/ jest średnia i środkowa. Wymawia się ją w niemal tym samym ustawieniu, którego używamy do samogłoski szwa /ə/, lecz są między nimi dwie zasadnicze różnice. Po pierwsze, /ɝ/ jest samogłoską długą, podczas gdy /ə/ jest krótka. Po drugie, /ɝ/ zazwyczaj stoi w sylabie akcentowanej – głoska /ə/ nie może być akcentowana. Wymowa /ɝ/ jest bardzo prosta. Najpierw rozluźnij wszystkie mięśnie twarzy, ułóż język w rozluźnionej
pozycji środkowej i otwórz usta jak do wymowy angielskiego /ɛ/ lub nieco mniej niż do polskiego „e” /ɛ/. Usta nie mogą być rozciągnięte jak przy uśmiechu, lecz rozluźnione. Możesz spojrzeć w lustro i zobaczyć, że robisz minę człowieka, który czegoś nie zrozumiał i nie wie, co powiedzieć. Powiedz głoskę bez przesuwania języka lub używania mięśni twarzy, po czym wygnij koniec języka ku podniebieniu jak do głoski /r/.
Teraz zrób to samo, lecz głoska powinna być krótsza i mniej głośna – wymów /ə/ i tuż po niej /r/, co traktujemy jak jedną głoskę /ɚ/. Podobnie jak głoska szwa /ə/, pokrewna jej /ɚ/ nigdy nie jest akcentowana.
Miejsca, w których występuje /ɝ + ɚ/
- na początku wyrazu: err, earn, urn, earth, early
- po spółgłosce/spółgłoskach: fern, learn, fertile, stern, turtle, work
- na końcu wyrazu: fur, her, sir, prefer
Samogłoska /ɚ/ często występuje na końcu wyrazu: dinner, winner, doctor, actor, choć może
występować gdzie indziej, np. w pierwszej sylabie pertain lub w ostatniej sylabie standard.
Możliwe błędy
- mylenie /ɝ/ i /ɚ/ z głoskami /ɛr/, czyli wymawianie air zamiast err lub fair zamiast fir lub fur
- błędne odczytywanie zapisu ortograficznego: /ɝ/ zapisuje się na wiele sposobów, w tym „er” (Bert, serve), „ear” (earn, learn), „ir” (first, firm), „or”
(word, world), „ur” (curb, lurk), także „olo” (colonel); /ɚ/ zapisuje się „er” (winner), „or” (actor) itd.
Wielu Amerykanów wymawia /ɔːr/ zamiast /ɝ/ w word, world, work.
Jak wymawiać /uː/
Samogłoska /uː/ jest długa, przymknięta, tylna i zaokrąglona. By ją wymówić, otwórz usta tylko trochę i przesuń język do pozycji tylnej, jak do polskiego /u/. W szybkiej, niezbyt uważnej mowie po polsku często nie zaokrągla się zbytnio warg przy polskiej samogłosce /u/. Tymczasem przy /uː/ w języku angielskim usta powinny być bardzo zaokrąglone, choć nie tak jak przy gwizdaniu. Jeśli wymówisz [uuu] w ten sposób, uzyskasz głoskę typową dla wymowy konserwatywnej. Od dziesięcioleci wśród Brytyjczyków mówiących odmianą ogólną (standardową) pojawia się głoska środkowa zamiast tylnej, w transkrypcji zapisywana [uː]. Jeśli chcesz ją wymówić, ćwicz przesuwanie języka i zmienianie układu warg między angielskimi /iː/ a /uː/, mniej więcej w połowie drogi zatrzymaj się i zmień układ warg na zaokrąglony. W obu odmianach głoska /uː/ różni się pozycją języka, żuchwy i układem warg (oraz długością dźwięku) od samogłoski /ʊ/.
Miejsca, w których występuje /uː/
- na początku wyrazu po głosce /j/: use, youth, useful, union, unite, akcentowany zaimek you, nazwa litery U
- po spółgłosce/spółgłoskach: spoon, truth, Lucas, chewing, hoover
- po spółgłosce i /j/ w wymowie brytyjskiej, lecz nie amerykańskiej: tune, student, duty, duke, news
- w wymowie brytyjskiej: na końcu wyrazu: boo, Sue, shoe, crew, true, through, queue
- w wymowie amerykańskiej: na końcu wyrazu: who, do, Sue, shoe, crew, true, through, canoe
Możliwe błędy
- wymawianie krótkiej polskiej głoski /u/, szczególnie jeśli myli się ją z głoską /ʊ/: wymawianie pool i pull, Luke i look tak samo, bądź obu tak jak polskich słów pól, luk
- mylenie wymowy brytyjskiej z amerykańską tam, gdzie wymowa brytyjska zawiera /juː/, a amerykańska samo /uː/ (przykłady powyżej)
- błąd w wyrazie queue, prawidłowo /kjuː/, nie /ˈkjuju/ czy /ˈkwɛwɛ/
Zauważ, że o ile w angielszczyźnie brytyjskiej i niektórych dialektach regionalnych w USA /j/ występuje przed /uː/ w tuna, stupid, duke, new, w amerykańskiej odmianie ogólnej (standardowej) nie ma tam /j/.
Jak wymawiać /ʊ/
Krótka samogłoska /ʊ/ jest przymknięta, tylna i zaokrąglona, choć nie tak bardzo jak angielska /uː/ lub polska /u/. Przy samogłosce /uː/ język jest w pozycji tylnej, wargi są zaokrąglone i niemal zamknięte. By wymówić /ʊ/, zacznij od długiego angielskiego [uuu] i przesuń język nieco do przodu w stronę pozycji środkowej (centralnej), otwórz usta nieco szerzej i rozluźnij nieco mięśnie, dzięki którym zaokrąglasz wargi. Drugim sposobem jest wymówienie polskiego /u/, po nim polskiego „y” /i/ i wymówienie długiej samogłoski ze stopniowym przesuwaniem pozycji ust i języka między tymi dwiema głoskami. Angielskie /ʊ/ powinno być mniej więcej w połowie drogi, nieco bliżej /u/. Pamiętaj, że głoska /ʊ/ jest krótka.
Miejsca, w których występuje /ʊ/
- po spółgłosce: book, cook, look, wood, put, push, wolf, woman, sugar
- w niektórych czasownikach posiłkowych, gdy są akcentowane: could, should, would
- czasem poza sylabą z akcentem głównym, np. w wyrazach złożonych akcentowanych na pierwszą sylabę living room, bedroom, bathroom (poza nimi wyraz room wymawia się /ruːm/ w sylabie akcentowanej), także w czasownikach złożonych, w których akcent pada na partykułę przysłówkową, nie na sam czasownik: put on, put off
Samogłoska /ʊ/ nie występuje na początku ani na końcu wyrazu.
Możliwe błędy
- samogłoska zbyt przymknięta i tylna, czyli wymawianie polskiego /u/, wówczas np. book, look brzmią jak polskie wyrazy buk, luk
- samogłoska zbyt przednia i niezaokrąglona, czyli polskie „y” /i/, np. wymawianie book jak polskiego wyrazu byk
- użycie innej samogłoski przez niezrozumienie angielskiego zapisu; głoskę /ʊ/ zapisuje się „u”, „o”, „oo” lub „ou” (put, wolf, look, could), co prowadzi do błędnego użycia /uː/, /ɔː/, /ʌ/ lub innej głoski. Typowym błędem jest /ʌ/ zamiast /ʊ/ w bush i butcher.
Jak wymawiać /ɔː/
Samogłoska /ɔː/ jest długa, średnia, tylna i zaokrąglona. Można wymówić ją na dwa sposoby. Pierwszym jest wymówienie polskiego /u/ przez parę sekund [uuu], stopniowe opuszczanie żuchwy i otwieranie ust aż do polskiego „o” [ɔɔɔ] i z powrotem do [uuu], jednocześnie zmieniając stopień zaokrąglenia warg. Ułożenie języka i stopień zaokrąglenia warg do angielskiego /ɔː/ powinny być mniej więcej w jednej trzeciej odcinka między polskim /ɔ/ a polskim /u/. Jeśli umiesz już wymówić samogłoskę średnią środkową /ə/, zacznij od ustawienia do niej, stopniowo cofaj język i zaokrąglaj wargi, aż dotrzesz do pozycji tylnej języka. Jeśli wymówisz polskie /ɔ/, oznacza to, że za bardzo otwierasz usta. Wymawianie /ɔː/ nie powinno być trudne dla osób, które poznały już wymowę np. języka niemieckiego.
Miejsca, w których występuje /ɔː/
- na początku wyrazu: all, oar, awful, awesome, order
- po spółgłosce/spółgłoskach: ball, port, sport, taught, form
- na końcu wyrazu: /ɔː/ w odmianie brytyjskiej i /ɔːr/ w amerykańskiej: more, bore, core, tore, floor, folklore, /ɔː/ w obu odmianach w wyrazach jaw i Shaw
Możliwe błędy
- zbyt otwarta lub krótka głoska podobna do polskiego „o” /ɔ/ lub mylenie /ɔː/ z brytyjską samogłoską /ɒ/
- zbyt przymknięta samogłoska podobna do /uː/ lub /ʊ/, np. wymowa pull lub pool zamiast Paul
- wymowa polskich głosek „oł” [ɔw] lub angielskich /əʊ/ lub /oʊ/ zamiast /ɔː/, zwłaszcza w wyrazie broad
- nieprawidłowe odczytywanie liter „au” jako /aʊ/ lub polskiego „ał” [aw]: w wyrazach audio, August, autumn, because, taught występuje głoska /ɔː/, nie dyftong /aʊ/
W niektórych dialektach amerykańskich samogłoska /ɑː/, po której nie ma /r/, często zastępuje /ɔː/.
Jak wymawiać /ɑː/
Długa samogłoska /ɑː/ jest otwarta, tylna i zaokrąglona. Nie wymaga jednak takiego stopnia zaokrąglenia warg jak inne samogłoski tylne, w szczególności /uː/. By wymówić /ɑː/, najpierw powiedz polską samogłoskę /a/, która jest otwarta, raczej przednia i niezaokrąglona. Wymawiając długie [aaa], przesuń język do pozycji jak przy polskim „o” /ɔ/, lecz bez przymykania ust, i jednocześnie zmień układ warg do lekko zaokrąglonego. Pamiętaj przy tym, że głoska docelowa nie powinna brzmieć ani jak polskie /a/, ani jak polskie „o” /ɔ/. Samogłoska /ɑː/ nie może być też krótka jak polskie samogłoski.
Miejsca, w których występuje /ɑː/
- na początku wyrazu: arm, arch, art, artist
- po spółgłosce/spółgłoskach: bark, dark, charm, card, father, start
- na końcu wyrazu /ɑː/ bez następującego /r/: bar, car, far, jar, star
W wymowie brytyjskiej /ɑː/ występuje często w wyrazach, w których w wymowie amerykańskiej jest /æ/, np. w pass, class, bath, path, dance, France, chance i w skróconej formie czasownika posiłkowego can’t.
Wymowa amerykańska zawiera /ɑː/ tam, gdzie w wymowie brytyjskiej jest krótka głoska /ɒ/, np. w wyrazach off, dog, rock, sock, spot, wash.
Możliwe błędy
- mylenie samogłoski /ɑː/ i krótkiej środkowej /ʌ/ lub wymawianie obu jak polskiej głoski /a/; w rezultacie wyrazy luck, lark i polski lak mogą brzmieć zbyt podobnie
- nadużywanie przedniej samogłoski /æ/ w miejscu /ɑː/, szczególnie w wymowie brytyjskiej
- wymowa nosowej głoski podobnej do wymowy „an” w polskich wyrazach angaż, bank, manko
Jak wymawiać /ɒ/
Samogłoska /ɒ/ jest krótka, otwarta, tylna i zaokrąglona. Istnieją dwa sposoby na jej wymówienie. W pierwszym, jeśli umiesz wymówić długą, otwartą, tylną samogłoskę /ɑː/, wymów ją, jednocześnie cofając język jeszcze o parę milimetrów i zaokrąglając wargi (choć nie tak jak przy samogłoskach przymkniętych, np. /uː/). W drugim sposobie możesz wymówić polskie „o” /ɔ/ i opuszczać żuchwę, otwierając szerzej usta jak do polskiego /a/, pilnując jednocześnie, by język był nadal w pozycji tylnej. Pamiętaj, że /ɒ/ jest samogłoską krótką, w przeciwieństwie do bardziej przymkniętej /ɔː/ i niezaokrąglonej /ɑː/.
Warto pamiętać, że samogłoska /ɒ/ nie występuje w angielszczyźnie amerykańskiej, gdzie zamiast niej stosuje się głównie /ɑː/, w niektórych słowach /ɔː/. Osobom mającym częsty kontakt z wymową amerykańską w filmach czy muzyce nauka konsekwentnego stosowania /ɒ/ może zająć nieco czasu.
Miejsca, w których występuje /ɒ/
- na początku wyrazu: ox, often, option, orange, także w akcentowanych on, off, of
- po spółgłosce/spółgłoskach: wash, job, lot, rock, spot, stock, body, proper Jak większość krótkich samogłosek /ɒ/ nie występuje na końcu wyrazu.
Możliwe błędy
- wymawianie bardziej przymkniętego polskiego „o” /ɔ/, tak że lock, box brzmią jak polskie wyrazy lok, boks
- mylenie brytyjskiej wymowy /ɒ/ z amerykańskim użyciem /ɑː/ i z głoską /ʌ/, tak że np. lock, lark i luck brzmią podobnie
- do powyższego problemu może dojść wymowa trzech głosek /ɒ/, /ɑː/ i /ʌ/ jak bardziej przedniego polskiego /a/, np. cot, cart i cut jak polskiego wyrazu kat
Dyftongi
Jak wymawiać /aɪ/
Dyftong /aɪ/ zaczyna się otwartą, prawie przednią samogłoską /a/ i kończy samogłoską /ɪ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między przednią a środkową. Wymowa pierwszej głoski dyftongu nie jest trudna, jako że jest ona zbliżona do polskiej samogłoski /a/. Po wymówieniu /a/ przesuń język nieco w przód, przymknij usta i ustaw szerzej kąciki ust, choć nie tak jak do [i], i wymów /ɪ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [a, ɪ, a, ɪ]. Teraz wymów długie /a/ i stopniowo zmieniaj ustawienia języka, żuchwy i warg do /ɪ/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /a/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ɪ/.
Miejsca, w których występuje /aɪ/
- na początku wyrazu: I, ice, ivy, island, idea
- po spółgłosce/spółgłoskach: like, ride, time, bright, fright, spider
- na końcu wyrazu: buy, guy, tie, fly, try, dry, spy, why, w nazwach liter I i Y
- przed głoską /ə/ w odmianie brytyjskiej lub /ɚ/ w amerykańskiej: fire, hire, wire, tired
- opcjonalnie /aɪ/ lub /ɪ/ w pierwszej sylabie wyrazów either, neither, direct, director
Możliwe błędy
- zaczynanie od zbyt przedniej głoski, czyli /æ/ zamiast /a/
- wymawianie polskiego /aj/ z bardzo krótką samogłoską i półsamogłoską /j/ zamiast /ɪ/; w ten sposób die brzmi jak polski wyraz daj, guy jak polski wyraz gaj
- mylenie dyftongów /aɪ/ i /eɪ/ w pokrewnych wyrazach, np. w parach lie i lay, rise i raise, gdzie pierwsze słowo zawiera /aɪ/, a drugie /eɪ/
- mylenie /aɪ/ i /ɪ/ w wyrazach o identycznej pisowni, np. czasownik wind zawiera /aɪ/, a rzeczownik wind samo /ɪ/
Jak wymawiać /eɪ/
Dyftong /eɪ/ zaczyna się średnią przednią samogłoską /e/ i kończy samogłoską /ɪ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między przednią a środkową. By wymówić pierwszą samogłoskę, najpierw wymów polską głoskę “e” /ɛ/, lecz z żuchwą ustawioną wyżej tak, by samogłoska była mniej otwarta. Wargi powinny być ustawione dość szeroko, lecz nie tak jak do [i]. Docelowa samogłoska jest bardziej przymknięta niż angielska /ɛ/ w wyrazie dress, lecz wymówienie prawidłowego angielskiego (nie polskiego) /ɛ/ na początku nie jest właściwie błędem. Po wymówieniu /e/ przymknij
usta bardziej, pamiętając o dość szerokim ustawieniu warg i wymów /ɪ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [e, ɪ, e, ɪ]. Teraz wymów długie /e/ i stopniowo zmieniaj ustawienia żuchwy i języka do /ɪ/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /e/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ɪ/.
Miejsca, w których występuje /eɪ/
- na początku wyrazu: ace, aid, age, ape, April, nazwie litery A
- po spółgłosce/spółgłoskach: lake, rain, take, pray, brake, afraid, straight
- na końcu wyrazu: bay, day, hay, lay, pay, tray, spray
- przed głoską /ə/ w odmianie brytyjskiej lub /ɚ/ w amerykańskiej: player, slayer
- w miejscu krótkiego /e/ lub /ɛ/ w wielu zapożyczeniach z języka francuskiego: café, fiancé, chalet, ballet, beret, bouquet
Możliwe błędy
- zaczynanie od zbyt otwartej polskiej samogłoski “e” /ɛ/
- wymawianie polskiego /ɛj/ z bardzo krótką samogłoską i półsamogłoską /j/ zamiast /ɪ/; w ten sposób, szczególnie przy dodatkowych błędach w spółgłoskach, lay brzmi jak polski wyraz lej, hay jak polskie hej, hey now jak hejnał itp.
- mylenie dyftongów /eɪ/ i /aɪ/ w wyrazach pokrewnych (lay, lie) oraz o podobnej pisowni (rate, rite)
- mylenie /eɪ/ i innych samogłosek zapisanych literą “a”, np. Amy, acorn, atheist, atypical, April zaczynają się od /eɪ/, nie /æ/ czy /ɑː/
Jak wymawiać /ɔɪ/
Dyftong /ɔɪ/ zaczyna się średnią, tylną, zaokrągloną samogłoską /ɔ/ i kończy samogłoską /ɪ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między przednią a środkową. By wymówić pierwszą samogłoskę, najpierw wymów polskie “o” /ɔ/, po czym przymknij nieco usta w kierunku polskiego /u/, lecz nie za bardzo – angielska /ɔ/ jest średnia, nie przymknięta. Po wymówieniu /ɔ/ przesuń język w przód, przymknij usta bardziej, ustaw szerzej kąciki ust, choć nie tak jak do [i], i wymów /ɪ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [ɔ, ɪ, ɔ, ɪ]. Teraz wymów długie /ɔ/ i stopniowo zmieniaj ustawienia języka,
żuchwy i warg do /ɪ/. Możesz spojrzeć w lustro i zobaczyć, jak wargi zmieniają pozycję z zaokrąglonych do nieco szerokich. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /ɔ/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ɪ/.
Miejsca, w których występuje /ɔɪ/
- na początku wyrazu: oi!, oil, oyster
- po spółgłosce/spółgłoskach: boil, coil, choice, royal, toilet
- na końcu wyrazu: boy, buoy, Roy, soy, toy, destroy, Illinois (na końcu nie ma /s/)
- przed głoską /ə/ w odmianie brytyjskiej lub /ɚ/ w amerykańskiej: coyer, destroyer, employer
Możliwe błędy
- zaczynanie od bardziej otwartej polskiej samogłoski “o” /ɔ/
- wymawianie polskiego /ɔj/ z bardzo krótką samogłoską i półsamogłoską /j/ zamiast /ɪ/
- mylenie dyftongów /ɔɪ/ i /aɪ/, wówczas pary wyrazów jak boy i buy/bye, Roy i rye, toy i tie brzmią zbyt podobnie
Użytkownicy niektórych dialektów języka angielskiego wymawiają /ɔɪ/ i /aɪ/ bardzo podobnie, lecz w nauce języka angielskiego jako obcego zaleca się wyraźne odróżnianie tych dwóch dyftongów.
Jak wymawiać /aʊ/
Dyftong /aʊ/ zaczyna się otwartą, prawie przednią i niezaokrągloną samogłoską /a/ i kończy zaokrągloną samogłoską /ʊ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między tylną a środkową. Wymowa pierwszej głoski dyftongu nie jest trudna, jako że jest ona zbliżona do polskiej samogłoski /a/. Po wymówieniu /a/ przesuń język nieco do tyłu, przymknij i zaokrąglij wargi, choć nie tak jak do polskiego /u/, i wymów /ʊ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [a, ʊ, a, ʊ]. Teraz wymów długie /a/ i stopniowo zmieniaj ustawienia języka, żuchwy i warg do /ʊ/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /a/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ʊ/.
Miejsca, w których występuje /aʊ/
- na początku wyrazu (nieczęsto): out, owl, outgoing
- po spółgłosce/spółgłoskach: down, gown, brown, cloud, ground, around, boundary
- na końcu wyrazu: bow, cow, how, now, allow
- przed głoską /ə/ w odmianie brytyjskiej lub /ɚ/ w amerykańskiej: power, flower, flour, tower, coward
Możliwe błędy
- wymawianie polskiego „ał” /aw/ z bardzo krótką samogłoską i półsamogłoską „ł” /w/ zamiast /ʊ/; w ten sposób bow brzmi jak polski wyraz bał
- mylenie dyftongu /aʊ/ z brytyjskim /əʊ/ lub amerykańskim /oʊ/ w wyrazach zapisywanych tak samo: prawidłowo bow „kłaniać się” i sow „maciora”
zawierają /aʊ/, podczas gdy bow „łuk” i sow „siać” zawierają /əʊ/ w wymowie brytyjskiej i /oʊ/ w amerykańskiej - błędna interpretacja pisowni, zwłaszcza „au” i „ou”, np. błędna wymowa /aʊ/ zamiast prawidłowej głoski /ɔː/ w author, audience, August
Od rodzimych użytkowników angielskiego można usłyszeć różne regionalne wersje dyftongu /aʊ/, np. zaczynające się głoską przednią /æ/, tylną /ɑ/ lub środkową /ə/.
Jak wymawiać /əʊ/ (wymowa brytyjska)
Dyftong /əʊ/ zaczyna się średnią i środkową samogłoską szwa /ə/ (wyjaśnienie poniżej) i kończy zaokrągloną samogłoską /ʊ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między tylną a środkową. Wymowa pierwszej głoski dyftongu nie jest trudna: wystarczy rozluźnić mięśnie twarzy tak, by usta były otwarte w pozycji średniej, a język spoczywał w rozluźnionej pozycji środkowej. Po wymówieniu /ə/ przesuń język nieco do tyłu, przymknij i zaokrąglij wargi, choć nie tak jak do polskiego /u/, i wymów /ʊ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [ə, ʊ, ə, ʊ]. Teraz wymów /ə/ i stopniowo zmieniaj ustawienia języka, żuchwy i warg do /ʊ/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /ə/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ʊ/.
Miejsca, w których występuje / əʊ /
Być może zastanawiasz się, dlaczego omawiany dyftong zawiera symbol /ə/, choć w innych jednostkach kursu piszemy wyraźnie, że głoska szwa /ə/ nie występuje w sylabach akcentowanych. Tak naprawdę symbole /əʊ/ to tylko konwencjonalny sposób określania paru wariantów tego dyftongu:
- zapis z symbolem głoski szwa /əʊ/ jest dokładny tam, gdzie dyftong występuje w sylabie nieakcentowanej, np. w pierwszej sylabie okay, cooperate, w pierwszym wyrazie fraz oh no!, no way!
- w sylabach akcentowanych /əʊ/ zaczyna się mocniej (głośniej) wymawianą głoską [ɜ], czyli krótszą wersją samogłoski /ɜː/, np. na początku wyrazów own, oak, w środku coach, spoke i na końcu so, low, grow
- przed spółgłoską /l/ w sylabach akcentowanych /əʊ/ zaczyna się otwartą tylną samogłoską [ɒ], np. w old, cold, roll, soul
Podobnie jak inne dyftongi, /əʊ/ występuje też przed głoską /ə/ (lower, blower, slower).
Możliwe błędy
- wymawianie polskiego „oł” /ɔw/ z bardzo krótką tylną samogłoską i półsamogłoską „ł” /w/ zamiast /ʊ/
- wymawianie nosowego „ą” /ɔ̃/ w wyrazach don’t, won’t
- wymawianie polskiego „o” /ɔ/: np. w wyrazach gol, walkower, broker, dżoker, cola zapożyczonych z angielskich goal, walkover, broker, joker, cola, spolszczona wymowa zawiera głoskę /ɔ/, a oryginalna /əʊ/
- wymawianie polskiego „o” /ɔ/ zamiast /əʊ/ w nazwach Poland, Polish
Jak wymawiać /ɪə/ (wymowa brytyjska)
Dyftong /ɪə/ zaczyna się przymkniętą przednią samogłoską /ɪ/ i kończy średnią środkową samogłoską szwa /ə/. By wymówić pierwszą samogłoskę, najpierw wymów polską głoskę “y” /i/, lecz z językiem przesuniętym nieco do przodu. Wargi powinny być ustawione nie neutralnie, tylko szeroko, choć nie tak jak do [i]. Zauważ, że w porównaniu z polskim /i/ lub angielskim [i] głoska /ɪ/ jest również mniej przednia i mniej przymknięta. Po wymówieniu /ɪ/ rozluźnij mięśnie warg, przesuń język do pozycji środkowej i wymów /ə/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [ɪ, ə, ɪ, ə]. Teraz wymów /ɪ/ i stopniowo zmieniaj ustawienia żuchwy, języka i warg do /ə/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /ɪ/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ə/.
Głoska szwa /ə/ nie może być akcentowana. Tam, gdzie /ɪə/ stoi w sylabie akcentowanej, nacisk kładzie się na część pierwszą, czyli /ɪ/, podczas gdy /ə/ należy wymówić słabiej.
Miejsca, w których występuje /ɪə/
- na początku wyrazu: ear, era, eerie, eyrie
- po spółgłosce/spółgłoskach: experience, Algeria, material, serious
- na końcu wyrazu: hear, here, mere, beer, year, career, atmosphere
Możliwe błędy
- wymawianie głoski /iː/ zamiast /ɪə/, np. real jak reel, weird jak weed
- mylenie /ɪə/ z /eə/ w wyrazach pokrewnych, np. here, near zawierają /ɪə/, podczas gdy where, there zawierają /eə/
- mylenie /ɪə/ z /eə/ w wyrazach o podobnej pisowni – w każdej z par wyrazów: beer i bear, peer i pear, hear i hair, we’re i where pierwszy prawidłowo zawiera /ɪə/, a drugi /eə/
- wymawianie amerykańskich głosek /ɪr/ przed niemym „r”: here, year, engineer
Jak wymawiać /eə/ (wymowa brytyjska)
Dyftong /eə/ zaczyna się średnią przednią samogłoską /e/ i kończy średnią środkową samogłoską szwa /ə/. By wymówić pierwszą samogłoskę, najpierw wymów polską głoskę “e” /ɛ/, lecz z żuchwą trochę bardziej przymkniętą tak, by samogłoska była mniej otwarta. Wargi powinny być ustawione dość szeroko, lecz nie tak jak do [i]. Docelowa samogłoska jest bardziej przymknięta niż angielska /ɛ/ w wyrazie dress, lecz wymówienie prawidłowego angielskiego (nie polskiego) /ɛ/ na początku nie jest właściwie błędem. Po wymówieniu /e/ rozluźnij mięśnie warg, przesuń język do pozycji środkowej i wymów /ə/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [e, ə, e, ə]. Teraz wymów długie /e/ i stopniowo zmieniaj ustawienia żuchwy, języka i warg do /ə/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /e/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ə/.
Głoska szwa /ə/ nie może być akcentowana. Tam, gdzie /eə/ stoi w sylabie akcentowanej, nacisk kładzie się na część pierwszą, czyli /e/, podczas gdy /ə/ należy wymówić słabiej.
Miejsca, w których występuje /eə/
- na początku wyrazu: air, heir, area, aeroplane
- po spółgłosce/spółgłoskach: vary, Mary, malaria, scary, barely, parent
- na końcu wyrazu: care, share, where, there, affair, compare
Możliwe błędy
- wymawianie polskiej samogłoski „e” /ɛ/, /a/ lub angielskiej /æ/, np. wymawianie Mary jak merry lub marry, vary jak very, hairy jak Harry
- mylenie /eə/ i /eɪ/ w wyrazach zapisywanych przez „ai”, np. dairy, fairy, hairy zawierają /eə/, main, plain, rain zawierają /eɪ/
- amerykańska wymowa głosek /ɛr/, szczególnie w wyrazach, gdzie w odmianie brytyjskiej nie wymawia się /r/, np. air, hair, there
- wymawianie area /aˈriːja/ lub podobnie; prawidłową wymową jest /ˈeəriə/
Dyftong /eə/ występuje w wielu homofonach, tzn. wyrazach o różnym znaczeniu i pisowni, lecz takiej samej wymowie. W następujących parach i trójkach wyrazów wymowa jest taka sama: air, ere i heir; bare i bear; hair i hare; mare i mayor; pair, pare i pear; there, their i they’re.
Jak wymawiać /ʊə/ (wymowa brytyjska)
Dyftong /ʊə/ zaczyna się zaokrągloną samogłoską /ʊ/ między przymkniętą a średnią i między tylną a środkową, a kończy samogłoską szwa /ə/ w pozycji średniej środkowej. By wymówić samogłoskę /ʊ/, ułóż język i usta jak do polskiej głoski /u/ i stopniowo przesuń język nieco do przodu i otwórz usta nieco szerzej, jednocześnie nieco zmniejszając stopień zaokrąglenia warg. Teraz otwórz usta nieco szerzej i przesuń język do luźnej pozycji środkowej, jak do średniej głoski /ɜː/, i wymów głoskę /ə/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [ʊ, ə, ʊ, ə]. Teraz wymów /ʊ/ i stopniowo zmieniaj
ustawienia języka, żuchwy i warg do /ə/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /ʊ/ powinna trwać dłużej niż końcowego /ə/.
Głoska szwa /ə/ nie może być akcentowana. Tam, gdzie /ʊə/ stoi w sylabie akcentowanej, nacisk kładzie się na część pierwszą, czyli /ʊ/, podczas gdy /ə/ należy wymówić słabiej.
Dyftong /ʊə/ jest rzadki we współczesnej brytyjskiej odmianie ogólnej (standardowej).
Miejsca, w których występuje /ʊə/
- po półsamogłosce /j/ nadal używa się /ʊə/: curious, Europe, neuron, security
- w kilku słowach pojawia się po innej spółgłosce: mature, rural
- w następujących słowach większość użytkowników odmiany ogólnej wymawia średnią tylną zaokrągloną głoskę /ɔː/, podczas gdy /ʊə/ jest typowe dla starszych osób z angielskiej klasy wyższej (tzw. „angielszczyzny Królowej”): cure, sure, moor, poor, tour, you’re, jury
Możliwe błędy
- wymawianie polskiej głoski /u/ lub angielskiej /uː/ w miejscu starszego /ʊə/ lub nowszego /ɔː/: typowe jest błędne wymawianie [ju(ː)] w wyrazach tour, tourism, tourist po wpływem polskiej głoski /u/ w wyrazie turysta itp.
- wymawianie amerykańskich głosek /ʊr/ lub polskich /ur/ przed niemą literą „r”: mature, secure, również wymawianie pure jak polskiego wyrazu piór, moor jak polskiego wyrazu mur
Jak wymawiać /oʊ/ (wymowa amerykańska)
Dyftong /oʊ/ zaczyna się zaokrągloną, średnią, środkową samogłoską bliską głoski /ɔː/ i kończy zaokrągloną samogłoską /ʊ/, która jest między pozycją przymkniętą a średnią i między tylną a środkową. By wymówić pierwszą samogłoskę, wymów półotwarte tylne polskie „o” /ɔ/ i stopniowo przymykaj żuchwę w kierunku pozycji jak do polskiego /u/, pamiętając o zaokrąglonej pozycji warg. W mniej więcej jednej czwartej odcinka między polskim „o” /ɔ/ a polskim /u/ odnajdziesz pierwszą głoskę, czyli /o/. Po wymówieniu /o/ przymknij nieco usta i utrzymuj je w pozycji zaokrąglonej, choć nie tak jak do polskiego /u/, i wymów /ʊ/. Najpierw wymawiaj obie głoski osobno: [o, ʊ, o, ʊ]. Teraz wymów /o/ i stopniowo zmieniaj ustawienia języka, żuchwy i warg do /ʊ/. Angielskich dyftongów nie należy wymawiać zbyt szybko: wymowa części blisko /o/ powinna trwać dłużej niż
końcowego /ʊ/.
Miejsca, w których występuje /oʊ/
- na początku wyrazu: own, oak, old, open
- po spółgłosce/spółgłoskach: coach, spoke, cold, donut
- na końcu wyrazu: so, no, grow, flow
- w sylabie nieakcentowanej: w wyrazach (okay, cooperate), frazach (no way!, oh no!)
- przed samogłoską /ɚ/: lower, blower, slower
Możliwe błędy
- wymawianie polskiego „oł” /ɔw/ z bardzo krótką tylną samogłoską i półsamogłoską „ł” /w/ zamiast /ʊ/
- wymawianie nosowego „ą” /ɔ̃/ w wyrazach don’t, won’t
- wymawianie polskiego „o” /ɔ/: np. w wyrazach gol, walkower, broker, dżoker, cola zapożyczonych z angielskich goal, walkover, broker, joker, cola, spolszczona wymowa zawiera głoskę /ɔ/, a oryginalna /oʊ/
- wymawianie polskiego „o” /ɔ/ zamiast /oʊ/ w nazwach Poland, Polish
Spółgłoski
Jak wymawiać /p/
Spółgłoska /p/ jest zwarta, dwuwargowa i bezdźwięczna. By wymówić /p/, najpierw opuść nieco szczękę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały, a język leżał za dolnymi zębami i nie dotykał ani górnych zębów, ani podniebienia. Zamknij usta całkowicie. Wargi nie powinny być ani rozszerzone, ani zaokrąglone. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco wydychanego powietrza do jamy ustnej i otwórz szybko usta tak, by uwolnić powietrze pod zwiększonym ciśnieniem i w ten sposób wymówić /p/. Ponieważ jest to spółgłoska bezdźwięczna, nie używaj do tego strun głosowych. W języku polskim występuje /p/, więc zwykłe angielskie /p/ nie powinno być trudne. Trudność może sprawiać /p/ z przydechem, zapisywane [ph]. Na początku sylaby akcentowanej lub słowa angielskie /p/ jest wymawiane z większą mocą. Weź do ręki niewielką kartkę papieru i ustaw ją kilka centymetrów od ust. Jeśli powiesz /p/ odpowiednio mocno, czyli wypuścisz powietrze szybciej, kartka powinna się nieco poruszyć. Kartka nie powinna się poruszyć, gdy wymówisz „zwykłe” /p/.
Miejsca, w których występuje /p/
- wersja z przydechem [ph] na początku słowa: pin, pan, pit, pot
- bez przydechu na początku słowa między spółgłoską a samogłoską: spin, span, spit, spot
- między samogłoskami: happy, nappy, floppy, hoping
- na końcu słowa lub przed ostatnią spółgłoską w słowie: lap, deep, stop, maps, chips, kept
Tylko pierwszy wiersz powyżej zawiera słowa ze spółgłoską z przydechem [ph].
Możliwe błędy
- wymowa zbyt słaba, przez co /p/ może brzmieć podobnie do ubezdźwięcznionej wersji /b/
- wymowa [ps] i [pt] na początku sylaby (tu: słowa), na co nie pozwalają reguły angielskiej wymowy, np. w wyrazach psychology, psychiatry (oba prawidłowo wymawiane przez /s/), pterodactylus (prawidłowo wymawiane przez /t/)
Jak wymawiać /b/
Spółgłoska /b/ jest zwarta, dwuwargowa i dźwięczna. By wymówić /b/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały, a język leżał za dolnymi zębami i nie dotykał ani górnych zębów, ani podniebienia. Zamknij usta całkowicie. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco wydychanego powietrza do jamy ustnej i otwórz szybko usta tak, by uwolnić powietrze
pod zwiększonym ciśnieniem i w ten sposób wymówić /b/. Ponieważ jest to spółgłoska dźwięczna, użyj wibracji strun głosowych, jak do polskiego /b/. Głoska ta jest przeważnie wymawiana tak jak /b/ w języku polskim. Na początku sylaby akcentowanej lub wyrazu angielskie /p/ jest wymawiane
z przydechem, czyli większą mocą, lecz angielskie /b/ nie ma tej cechy. Weź do ręki niewielką kartkę papieru i ustaw ją kilka centymetrów od ust. Jeśli powiesz /p/ odpowiednio mocno w wyrazie pan, kartka powinna się nieco poruszyć. Kartka nie powinna się poruszyć, gdy wymówisz /b/ w wyrazie ban.
Miejsca, w których występuje /b/
- na początku wyrazu: bad, bat, ball, better, begin, bike, Barbara, bring, bright, bliss
- po samogłosce: abbey, about, above, object, obey, Sebastian
- na końcu wyrazu, gdzie jest ubezdźwięczniona, lecz wymawiana słabiej niż /p/: cab, lab, grab, snob, cub, robe, shrub
Jak inne spółgłoski dźwięczne, /b/ sprawia, że samogłoska lub dyftong przed nią nieco się wydłuża. Gdy /b/ jest ubezdźwięczniona przed pauzą, ta niewielka różnica w długości samogłoski jest istotna w odróżnianiu wyrazów takich jak cab i cap, robe i rope.
Możliwe błędy
- wymawianie mocnego /p/ zamiast słabszego bezdźwięcznego /b/ na końcu wyrazu, np. rip zamiast rib
- wymawianie /b/ w wyrazach zawierających niemą literę „b”: debt, doubt, bomb, dumb, lamb, limb, plumber (number w znaczeniu „bardziej zdrętwiały” nie zawiera /b/, ale number „numer” tak).
Jak wymawiać /t/
Spółgłoska /t/ jest zwarta, dziąsłowa i bezdźwięczna. By wymówić /t/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś język tak, by dotykał dziąseł (wału dziąsłowego) nieco z tyłu w porównaniu z polskim /t/ i blokował przepływ wydychanego powietrza. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco powietrza na język i szybko odsuń go od dziąsła. Nie używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak przy polskim /t/.
Na początku sylaby akcentowanej lub wyrazu /t/ wymawia się z przydechem (w zapisie
fonetycznym [th]), czyli mocniej niż zwykle. Jeśli wymówisz wyraz top, w którym /t/ jest jedyną spółgłoską na początku sylaby, /t/ powinno być mocniejsze niż w wyrazach stop lub pot.
Miejsca, w których występuje /t/
- na początku wyrazu, gdzie jest [th] z przydechem: tea, too, tell, teach, turkey
- po samogłosce lub spółgłosce: atom, item, steam, stay, actor
- w zbitce /tr/, gdzie brzmi nieco podobnie do /tʃ/: tree, tray, trip, street, pantry
- na końcu wyrazu: cat, let, sweet, boat, about
W niektórych słowach wielu użytkowników angielszczyzny brytyjskiej zastępuje /t/ głoską zwaną zwarciem krtaniowym [ʔ]. Wymawia się je przez zatrzymanie przepływu powietrza przy strunach głosowych, jak przy odchrząkiwaniu lub kaszlu, a potem uwolnienie powietrza. Anglojęzyczni używają głoski [ʔ] w wyrazach button, mutton, little, bottle, notebook i na końcu what, cat, szczególnie gdy po nich następuje słowo zaczynające się nieakcentowaną samogłoską. Nie trzeba umieć wymawiać [ʔ], by być dobrze rozumianym, lecz warto wiedzieć, gdzie występuje, po to, by lepiej rozumieć innych użytkowników języka angielskiego.
W niektórych słowach użytkownicy angielszczyzny amerykańskiej zastępują /t/ głoską zwaną dźwięczną uderzeniową dziąsłową [ɾ]. Wymawia się je przez pojedyncze uderzenie końcem języka o wał dziąsłowy – tak też często wymawiamy polskie /r/, szczególnie, gdy mówimy szybko. Taka jest również wymowa /r/ np. w dialektach szkockich i irlandzkich języka angielskiego. Głoski [ɾ] w miejscu /t/ używa się w środku wyrazu między samogłoską akcentowaną a nieakcentowaną, szczególnie /ə/ lub /ɚ/: latter, butter, whatever, city. Czasem po głosce [ɾ] następuje samogłoska akcentowana, np. /aʊ/ w get out.
Możliwe błędy
- wymawianie /t/ bez przydechu tam, gdzie jest wymagany
- wymawianie polskiego /t/, w którym koniec języka często dotyka górnych zębów
- wymawianie /tr/ identycznie jak /tʃ/, np. trip jak chip, truck jak Chuck
- wymawianie /t/ w wyrazach zawierających niemą literę „t”: listen, castle, whistle, ballet, duvet
Jak wymawiać /d/
Spółgłoska /d/ jest zwarta, dziąsłowa i dźwięczna. By wymówić /d/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś język tak, by dotykał dziąseł (wału dziąsłowego) nieco z tyłu w porównaniu z polskim /d/ i blokował przepływ wydychanego powietrza. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco powietrza na język i szybko odsuń go od dziąsła. Ponieważ jest to spółgłoska dźwięczna, użyj wibracji strun głosowych, jak do polskiego /d/.
Na początku sylaby akcentowanej lub wyrazu angielskie /t/ jest wymawiane z przydechem, czyli większą mocą, lecz angielskie /d/ nie ma tej cechy. Jeśli wymówisz po sobie wyrazy time i dime, wymów głoskę /t/ mocniej niż /d/.
Miejsca, w których występuje /d/
- na początku wyrazu: day, do, does, dear, dog, dim, darling, Denmark
- po samogłosce: adore, Adam, edit, idol, model
- w zbitce /dr/, gdzie brzmi nieco podobnie do /dʒ/: dry, drive, drain, drawing
- na końcu wyrazu, gdzie jest ubezdźwięczniona, lecz wymawiana słabiej niż /t/: did, mad, bad, bread; w tych wyrazach najpierw jest dźwięczna, a potem ubezdźwięczniona: dad, did, Donald
Jak inne spółgłoski dźwięczne, /d/ sprawia, że samogłoska lub dyftong przed nią nieco się wydłuża. Gdy /d/ jest ubezdźwięczniona przed pauzą, ta niewielka różnica w długości samogłoski jest istotna w odróżnianiu wyrazów takich jak bed i bet, broad i brought.
Możliwe błędy
- wymawianie mocnego bezdźwięcznego /t/ na końcu wyrazu: write zamiast ride, bat zamiast bad
- wymawianie polskiego /d/, w którym koniec języka często dotyka górnych zębów
- wymawianie /d/ w wyrazach zawierających niemą literę „d”: handsome, sandwich, pierwszej „d” w Wednesday
- wymawianie /dr/ tak samo jak /dʒ/: drain i Jane, drug i jug
Jak wymawiać /k/
Spółgłoska /k/ jest zwarta, miękkopodniebienna i bezdźwięczna. By wymówić /k/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś środkową część języka tak, by język dotykał podniebienia miękkiego i blokował przepływ wydychanego powietrza. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco powietrza na język i szybko odsuń go od podniebienia miękkiego. Nie używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak przy polskim /k/. Na początku sylaby akcentowanej lub wyrazu /k/ wymawia się z przydechem (w zapisie fonetycznym [kh]), czyli mocniej niż zwykle. Jeśli wymówisz wyraz cool, w którym /k/ jest jedyną spółgłoską na początku sylaby, /k/ powinno być mocniejsze niż w wyrazach school lub Luke. Warto wspomnieć, że spółgłoska /g/ nie ma przydechu, więc w parze wyrazów cold i gold głoskę /k/ wymawiaj mocniej niż /g/.
Miejsca, w których występuje /k/
- na początku wyrazu, gdzie jest [kh] z przydechem: key, case, cat, call, California
- po samogłosce lub spółgłosce: scream, sky, actor, octopus, occur
- na końcu wyrazu: bake, make, back, look, task
Możliwe błędy
- wymawianie /k/ bez przydechu tam, gdzie jest wymagany
- błędne odczytywanie liter “ch”, np. wyrazy ache, choir, psychiatry zawierają /k/, nie /tʃ/
- wymawianie /k/ w wyrazach zawierających niemą literę „k”: np. wyrazy knee, know, knowledge, knife zaczynają się głoską /n/
Jak wymawiać /g/
Spółgłoska /g/ jest zwarta, miękkopodniebienna i dźwięczna. By wymówić /g/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś środkową część języka tak, by język dotykał podniebienia miękkiego i blokował przepływ wydychanego powietrza. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco powietrza na język i szybko odsuń go od podniebienia miękkiego. Używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak przy polskim /g/. Na początku sylaby akcentowanej lub wyrazu /k/ wymawia się z przydechem, czyli
mocniej niż zwykle. Spółgłoska /g/ nie ma przydechu, więc w parze wyrazów coat i goat głoskę /k/ wymawiaj mocniej niż /g/.
Miejsca, w których występuje /g/
- na początku wyrazu: go, girl, ghost, guest, give, get
- po samogłosce lub spółgłosce: ago, again, eager, anger, England
- na końcu wyrazu, gdzie jest ubezdźwięczniona, lecz wymawiana słabiej niż /k/: bag, tag, log, vague, league; w tych wyrazach pierwsza /g/ jest dźwięczna, a druga ubezdźwięczniona: gag, gig
Jak inne spółgłoski dźwięczne, /g/ sprawia, że samogłoska lub dyftong przed nią nieco się wydłuża. Gdy /g/ jest ubezdźwięczniona przed pauzą, ta niewielka różnica w długości samogłoski jest istotna w odróżnianiu wyrazów takich jak bag i back, log i lock.
Możliwe błędy
- wymawianie mocnego bezdźwięcznego /k/ na końcu wyrazu, np. lack zamiast lag
- błędne odczytywanie litery „g”, np. wyrazy gill, gift, Gilbert mają /g/, nie /dʒ/
- wymawianie /g/ w wyrazach zawierających niemą literę „g”: gnat, gnaw, sign, align, long, strong
Jak wymawiać /f/
Spółgłoska /f/ jest szczelinowa, wargowo-zębowa i bezdźwięczna. By wymówić /f/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone, a język powinien leżeć nisko, z dala od górnych zębów, wału dziąsłowego i podniebienia. Przesuń żuchwę nieco w tył i dotknij przednich górnych zębów środkiem dolnej wargi. Wydychając powietrze, wymów długie [fff], a potem krótkie /f/, jak w języku polskim. Nie używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak przy polskim /f/.
Miejsca, w których występuje /f/
- na początku wyrazu: far, for, face, fine, fact, funny, forget
- często w zbitkach spółgłoskowych /fl/ i /fr/: fly, flee, flake, fright, phrase, friend
- po spółgłosce lub samogłosce: after, afford, effect, often, awful
- w różnych pozycjach w zapożyczeniach z greki mających w zapisie ortograficznym „ph”: philosophy, pharmacy, physical, physician, photograph, w nazwie amerykańskiego miasta Philadelphia
- na końcu wyrazu: chief, half, belief, rough, tough
Możliwe błędy
- mylenie /f/ i /v/ w parach pokrewnych wyrazów belief i believe, half i halve, life i live oraz wyrazach funkcyjnych (gramatycznych) off i of, gdzie pierwsze słowo ma /f/, a drugie /v/
- błędne odczytywanie liter „ph” i „gh” w zapisie ortograficznym: wyrazy physicist, phonetics, enough, cough zawierają /f/
Jak wymawiać /v/
Spółgłoska /v/ jest szczelinowa, wargowo-zębowa i dźwięczna. By wymówić /v/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone, a język powinien leżeć nisko, z dala od górnych zębów, wału dziąsłowego i podniebienia. Przesuń żuchwę nieco w tył i dotknij przednich górnych zębów środkiem dolnej wargi. Wydychając powietrze, wymów długie [vvv], a potem krótkie /v/, jak „w” w języku polskim. Nie używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak przy polskim /v/.
Miejsca, w których występuje /v/
- na początku wyrazu: van, vast, verb, valley, very, vacation
- po samogłosce lub /n/: ever, even, over, cover, provide, evidence, envy, anvil, oba zapisy imienia Steven/Stephen
- na końcu wyrazu, gdzie jest ubezdźwięczniona, lecz wymawiana słabiej niż /f/: of, love, have, brave, save, move, live
Jak inne spółgłoski dźwięczne, /v/ sprawia, że samogłoska lub dyftong przed nią nieco się wydłuża. Gdy /v/ jest ubezdźwięczniona przed pauzą, ta niewielka różnica w długości samogłoski jest istotna w odróżnianiu wyrazów takich jak save i safe, prove i proof
Możliwe błędy
- wymawianie mocnego bezdźwięcznego /f/ na końcu wyrazu: life zamiast przymiotnika live, off zamiast of
- mylenie /v/ z /w/, szczególnie w wyrazach zawierających obie głoski: wave, waive, wives, vowel, vow
Jak wymawiać /θ/
Spółgłoska szczelinowa międzyzębowa bezdźwięczna /θ/ i jej dźwięczny odpowiednik /ð/ to chyba najsłynniejsze głoski angielskie, znane z trudności, jakie sprawiają uczącym się tego języka. Tak naprawdę ich wymowa nie jest trudna, lecz jeśli uczysz się języka angielskiego od lat i wymawiasz te głoski nieprawidłowo, pozbycie się błędnej wymowy może stanowić pewną przeszkodę. By wymówić /θ/, możesz zacząć od wymówienia głoski /f/, w której język leży nisko, żuchwa jest cofnięta, a dolna warga dotyka przednich górnych zębów. Wymawiając /f/, stopniowo odsuń dolną wargę od górnych zębów i podnieś język tak, by dotykał brzegu przednich górnych zębów. Możesz spojrzeć w lustro i zobaczyć, gdzie leży koniec języka. Nie wysuwaj języka za daleko, ponieważ wówczas nie wymówisz prawidłowej angielskiej głoski. Podobnie jak /f/, /θ/ jest głoską bezdźwięczną i szczelinową, nie zwartą.
Miejsca, w których występuje /θ/
- na początku wyrazu: thin, thick, think, thank, three
- po spółgłosce lub samogłosce: author, athlete, healthy, monthly, everything
- w różnych pozycjach w wyrazach zapożyczonych z greki: theatre, theory, thesis, method, mathematics
- na końcu wyrazu: bath, earth, both, north, south, mouth
Możliwe błędy
- wymawianie polskiego /t/, w którym język często leży blisko zębów, tak że thin brzmi jak tin
- wymawianie /f/, tak że thin brzmi jak fin
- wymawianie polskiego /s/, tak że thin brzmi jak sin
- błędne odczytywanie pisowni „th”: thyme, Thomas, Thames, Thailand mają /t/, nie /θ/
W niektórych odmianach języka angielskiego /θ/ zastępuje inna głoska, np. wielu mieszkańców Londynu i okolic wymawia /f/, a niektórzy mieszkańcy Nowego Jorku /t/.
Jak wymawiać /ð/
Spółgłoska szczelinowa międzyzębowa dźwięczna /ð/ bywa wyzwaniem dla uczących się języka angielskiego. Tak naprawdę jej wymowa nie jest trudna. By wymówić /ð/, zacznij od wymówienia głoski /v/, w której język leży nisko, żuchwa jest cofnięta, a dolna warga dotyka przednich górnych zębów. Wymawiając /v/, stopniowo odsuń dolną wargę od górnych zębów i podnieś język tak, by dotykał brzegu przednich górnych zębów. Możesz spojrzeć w lustro i zobaczyć, gdzie leży koniec języka. Nie wysuwaj języka za daleko, ponieważ wówczas nie wymówisz prawidłowej angielskiej głoski. Podobnie jak /v/, /ð/ jest głoską dźwięczną i szczelinową, nie zwartą.
Miejsca, w których występuje /ð/
- na początku wyrazu, szczególnie w słowach funkcyjnych: the, they, this, that, these, those, there, thereby, therefore, thus, then, than, though
- po samogłosce: other, another, rather, mother, father, further, bother, weather
- na końcu wyrazu, gdzie jest ubezdźwięczniona, lecz wymawiana słabiej niż /θ/: booth, smooth, with, breathe, wreathe
W niektórych wyrazach pokrewnych i formach tego samego wyrazu rzeczownik w liczbie pojedynczej kończy się głoską /θ/, a rzeczownik w liczbie mnogiej lub czasownik głoską /ð/. W poniższych parach pierwsze słowo zawiera głoskę /θ/, a drugie /ð/: bath – bathe, breath – breathe, tooth – teethe, wreath – wreathe, bath – baths, mouth – mouths.
Co prawda głoska dźwięczna /ð/ ulega ubezdźwięcznieniu na końcu wyrazu, lecz w porównaniu z /θ/ jest wymawiana słabiej oraz wydłuża poprzedzającą ją samogłoskę.
Zasada wymiany /θ/ na /ð/ w formie liczby mnogiej nie zawsze obowiązuje, np. w parach month – months, moth – moths oba wyrazy zawierają bezdźwięczną /θ/.
Możliwe błędy
- wymawianie polskiego /d/, w którym język często leży blisko zębów, tak że then brzmi jak den
- wymawianie /v/, tak że than brzmi jak van
- wymawianie polskiego /z/, tak że then brzmi jak zen
W niektórych odmianach języka angielskiego /ð/ zastępuje inna głoska, np. /v/ w dialektach Londynu lub /d/ w dialekcie afroamerykańskim.
Jak wymawiać /s/
Spółgłoska /s/ jest szczelinowa, dziąsłowa i bezdźwięczna. By wymówić /s/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś język tak, by dotykał dziąseł (wału dziąsłowego) nieco z tyłu w porównaniu z polskim /s/, lecz sam koniec języka nie blokował przepływu powietrza. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco powietrza na język i wymów
głoskę w ten sposób co polskie /s/. Do /s/ nie używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak po polsku.
Miejsca, w których występuje /s/
- na początku wyrazu: see, say, speak, stop, street, splash, school, city, central
- po samogłosce lub spółgłosce: ask, person, answer, receive, expert, message, possible
- na końcu wyrazu: bus, class, boss, face, ice, yes, perhaps
Głoska /s/ jest jedną z niewielu, które tworzą dłuższe zbitki spółgłoskowe niemożliwe w przypadku /z/ lub innych podobnych głosek. Przykładami są /spr/ w spray, /str/ w straight, /spl/ w split, /sps/ liczbie mnogiej wasps i /sθm/ w isthmus.
Możliwe błędy
- wymawianie polskiego /s/, w którym język leży bliżej zębów, ewentualnie wymowa podobna do głoski /θ/
- wymawianie /z/ zamiast /s/ w wyrazie soup (inaczej niż w polskim wyrazie zupa)
- wymawianie /z/ między samogłoskami: wyrazy basis, dinosaur, fantasy, crisis, analysis zawierają /s/, podczas gdy polskie baza, dinozaur, fantazja, kryzys, analiza zawierają /z/
- wymawianie /s/ w wyrazach z niemą literą „s”: island, isle, aisle, debris
Jak wymawiać /z/
Spółgłoska /z/ jest szczelinowa, dziąsłowa i dźwięczna. By wymówić /z/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś język tak, by dotykał dziąseł (wału dziąsłowego) nieco z tyłu w porównaniu z polskim /z/, lecz sam koniec języka nie blokował przepływu powietrza. Zamiast zrobić wydech nosem, skieruj nieco powietrza na język i wymów głoskę w ten sposób co polskie /z/. Do /z/ używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak po polsku.
Miejsca, w których występuje /z/
- na początku wyrazu: zoo, zap, zest, zebra, zucchini
- po spółgłosce/samogłosce: easy, lazy, crazy, music, poison, exam
- na końcu wyrazu, gdzie jest ubezdźwięczniona, lecz wymawiana słabiej niż /s/: is, was, jazz, choose, lose, please, advise
Jak inne spółgłoski dźwięczne, /z/ sprawia, że samogłoska lub dyftong przed nią nieco się wydłuża. Gdy /z/ jest ubezdźwięczniona przed pauzą, ta niewielka różnica w długości samogłoski jest istotna w odróżnianiu wyrazów takich jak buzz i bus, lose i loose.
Możliwe błędy
- wymawianie polskiego /z/, w którym język leży bliżej zębów, ewentualnie wymowa podobna do głoski /ð/
- wymawianie mocnego bezdźwięcznego /s/ na końcu wyrazu, np. force zamiast fours
- błędne odczytywanie litery “s”: rise, lose, rose, music, desert, present, president zawierają /z/, nie /s/
- błędne odczytywanie litery „x”: examination, example zawierają /gz/, nie /ks/
Jak wymawiać /ʃ/
Spółgłoska /ʃ/ jest bezdźwięczna, zadziąsłowa (dziąsłowo-podniebienna) i szczelinowa. By ją wymówić, najpierw wymów dwie polskie głoski: „sz” /ʃ/ i „ś” /ɕ/. Teraz wymów długi, szumiący dźwięk, w którym zaczniesz od polskiej głoski /ʃ/ i skończysz w miejscu /ɕ/. Zauważ, że artykulacja zmienia się nie tylko ze względu na punkt za dziąsłami i na podniebieniu, który jest najbliżej języka, ale też ze względu na to, czy koniec języka jest zagięty ku górze, a środkowa część nie jest podniesiona (/ʃ/) czy też środkowa część języka jest najbliżej podniebienia (/ɕ/). Teraz znajdź taką pozycję języka, przy której ostatnia głoska wyrazu cash będzie pomiędzy tą w wyrazie kasz i tą w wyrazie Kaś. Usta powinny być lekko zaokrąglone do /ʃ/, podobnie jak po polsku. Do /ʃ/ nie używaj wibracji strun głosowych.
Miejsca, w których występuje /ʃ/
- na początku wyrazu: she, share, shy, shall, shirt, short, shape, sugar
- po samogłosce lub (rzadziej) spółgłosce: session, fashion, passion, motion, action
- na końcu wyrazu: ash, cash, wish, push, rush, leash, English
Możliwe błędy
- wymawianie polskiej zadziąsłowej głoski „sz” /ʃ/ lub podniebiennej „ś” /ɕ/, np. wymawianie shop jak szop lub wash jak łoś
- błędne odczytywanie liter „ssi” i „ti” jako /sj/ lub /tj/: wyrazy mission, passion, lotion, ration zawierają /ʃ/
- błędne odczytywanie liter „s” i „c” jako /s/: wyrazy sure, sugar, ocean, crustacean zawierają /ʃ/
- błędne odczytywanie liter “ch” jako /tʃ/: wyrazy chef, chauffeur, machine i nazwy własne Michigan, Chicago, Charlotte zawierają /ʃ/
Jak wymawiać /ʒ/
Spółgłoska /ʒ/ jest bezdźwięczna, zadziąsłowa (dziąsłowo-podniebienna) i szczelinowa. By ją wymówić, najpierw wymów dwie polskie głoski: „ż” /ʒ/ i „ź” /ʑ/. Teraz wymów długi, szumiący dźwięk, w którym zaczniesz od polskiej głoski /ʒ/ i skończysz w miejscu /ʑ/. Zauważ, że artykulacja zmienia się nie tylko ze względu na punkt za dziąsłami i na podniebieniu, który jest najbliżej języka, ale też ze względu na to, czy koniec języka jest zagięty ku górze, a środkowa część nie jest podniesiona (/ʒ/) czy też środkowa część języka jest najbliżej podniebienia (/ʑ/). Teraz znajdź taką pozycję języka, przy której
głoska zapisywana literą „s” w leasure będzie pomiędzy tą w wyrazie leżę i tą w wyrazie lezie. Usta powinny być lekko zaokrąglone do /ʒ/, podobnie jak po polsku. Do /ʒ/ używaj wibracji strun głosowych.
Głoska /ʒ/ uważana jest za najrzadziej występującą w języku angielskim. Pojawia się ona głównie w zapożyczeniach z języka francuskiego i łaciny.
Miejsca, w których występuje /ʒ/
- na początku wyrazu: genre, gendarme, związkach frazeologicznych, np. je ne sais quoi
- po samogłosce: vision, precision, television, usual, visual, measure, pleasure, déjà vu
- na końcu wyrazu, gdzie jest ubezdźwięczniona, lecz wymawiana słabiej niż /ʃ/
Jak inne spółgłoski dźwięczne, /ʒ/ sprawia, że samogłoska lub dyftong przed nią nieco się wydłuża. Nie ma jednak przykładów angielskich wyrazów, w których jedyną różnicą byłby kontrast między /ʒ/ a /ʃ/.
Możliwe błędy
- wymawianie polskiej zadziąsłowej głoski „ż” /ʒ/ lub podniebiennej „ź” /ʑ/ (leżę lub lezie zamiast leasure jak w przykładzie powyżej)
- wymawianie mocnego bezdźwięcznego /ʃ/ na końcu wyrazu
- mylenie /ʒ/ i /z/ w pokrewnych wyrazach: w parach revise i revision, czasowniku use i usual, please i pleasure, pierwszy wyraz zawiera /z/, a drugi /ʒ/
Jak wymawiać /h/
Spółgłoska szczelinowa krtaniowa /h/ jest głoską, w której wydycha się powietrze ustami bez tworzenia po drodze z krtani żadnych przeszkód językiem, zębami ani wargami. By wymówić /h/, otwórz niezbyt szeroko usta, ułóż język raczej nisko i zrób wydech ustami. W przeciwieństwie do polskiej spółgłoski „h”/„ch” /x/, w której podnosimy środkową część języka ku podniebieniu miękkiemu, blisko pozycji do głosek /ŋ/, /k/ czy /g/, wymowa /h/ wymusza pewne odsunięcie języka od podniebienia. Konkretna pozycja języka i warg do /h/ zależy każdorazowo od następującej po niej samogłoski. Głoska /h/ jest zazwyczaj bezdźwięczna – gdy ją wymawiasz, nie używaj wibracji strun głosowych. Czasem jednak występuje jej dźwięczny wariant [ɦ], wymowa którego różni się wyłącznie wibracjami strun głosowych.
Miejsca, w których występuje /h/
- na początku wyrazu przed samogłoską: he, who, his, whose, heart, hurt, house, half, hamster, happy, hotel, history
- po spółgłosce: inhabit, inhibit, wyrazach z przyrostkiem -hood (parenthood, knighthood)
- między samogłoskami, gdzie jest udźwięcznioną głoską [ɦ]: ahead, behave, behind
Możliwe błędy
- wymawianie polskiej głoski miękkopodniebiennej /x/, np. hall jak polski wyraz hol
- wymawianie niemej litery „h”: ah, hour, honest, exhibit, Sarah, Deborah nie mają głoski /h/
- błędne odczytywanie liter „ch” jako /h/ lub polskiej głoski /x/, np. w wyrazach ache, technology, psychology, które zawierają /k/, nie /h/
W niektórych dialektach języka angielskiego (szczególnie londyńskim) użytkownicy często opuszczają głoskę /h/. Nie zaleca się niewymawiania /h/ uczącym się języka angielskiego jako obcego.
Jak wymawiać /tʃ/
Głoska /tʃ/ jest bezdźwięczną spółgłoską zadziąsłową (dziąsłowo-podniebienną) zwarto-szczelinową. By ją wymówić, najpierw wymów dwie polskie głoski: „cz” /tʃ/ i „ć” /tɕ/. Zauważ, że artykulacja zmienia się nie tylko ze względu na punkt za dziąsłami i na podniebieniu, który jest najbliżej języka, ale też ze względu na to, czy koniec języka jest zagięty ku górze, a środkowa część nie jest podniesiona (/tʃ/) czy też środkowa część języka jest najbliżej podniebienia (/tɕ/). Teraz znajdź taką pozycję języka, w której zaczniesz głoskę dalej od dziąseł niż przy polskim /tʃ/, lecz nie na samym podniebieniu twardym, jak przy polskim /tɕ/. Jeśli wymówisz angielski wyraz check i polskie wyrazy czek i ciek, pierwsza głoska w każdym z tych wyrazów powinna brzmieć inaczej. Do /tʃ/ nie używaj wibracji strun głosowych. Pamiętaj również, że angielską głoskę /tʃ/ wymawia się dalej od dziąseł w porównaniu ze zbitką spółgłosek /tr/.
Miejsca, w których występuje /tʃ/
- na początku wyrazu: chair, chain, chip, chap, charm, Charles
- po samogłosce lub spółgłosce: butcher, watcher, question, suggestion, Frenchman
- na końcu wyrazu: itch, catch, which, punch, lunch, peach, coach
Możliwe błędy
- wymawianie polskiej zadziąsłowej głoski „cz” /tʃ/ lub podniebiennej „ć” /tɕ/, np. beach podobnie do bicz lub bić
- mylenie /tʃ/ ze zbitką spółgłosek /tr/, która zaczyna się bliżej dziąseł: chain jak train, chick jak trick
- błędna interpretacja liter „ch”, które wymawia się /tʃ/, /ʃ/ lub /k/, e.g. chief zawiera /tʃ/, a chef /ʃ/, arch zawiera /tʃ/, a architect /k/
- częstym błędem jest mylenie wymowy wyrazów which /wɪtʃ/, wish /wɪʃ/ i with /wɪð/
Jak wymawiać /dʒ/
Głoska /dʒ/ jest dźwięczną spółgłoską zadziąsłową (dziąsłowo-podniebienną) zwarto-szczelinową. By ją wymówić, najpierw wymów dwie polskie głoski: „dż” /dʒ/ i „dź” /dʑ/. Zauważ, że artykulacja zmienia się nie tylko ze względu na punkt za dziąsłami i na podniebieniu, który jest najbliżej języka, ale też ze względu na to, czy koniec języka jest zagięty ku górze, a środkowa część nie jest podniesiona (/dʒ/) czy też środkowa część języka jest najbliżej podniebienia (/dʑ/). Teraz znajdź taką pozycję języka, w której zaczniesz głoskę dalej od dziąseł niż przy polskim /dʒ/, lecz nie na samym podniebieniu
twardym, jak przy polskim /dʑ/. Jeśli wymówisz angielskie imię Jen i polskie wyrazy dżem i dzień, pierwsza głoska w każdym z tych wyrazów powinna brzmieć inaczej. Do /dʒ/ używaj wibracji strun głosowych. Pamiętaj również, że angielską głoskę /dʒ/ wymawia się dalej od dziąseł w porównaniu ze zbitką spółgłosek /dr/.
Miejsca, w których występuje /dʒ/
- na początku wyrazu: jaw, joy, June, July, giant, gym, Jane, Jewish, Japan
- po samogłosce lub spółgłosce: badger, enraged, apologize, biology, Egypt, Roger
- na końcu wyrazu, gdzie jest ubezdźwięczniona, lecz wymawiana słabiej niż / tʃ/: edge, wedge, badge, cage, lodge, porridge; w następujących przykładach pierwsza głoska /dʒ/ jest dźwięczna, a ostatnia ubezdźwięczniona: judge, George
Jak inne spółgłoski dźwięczne, /dʒ/ sprawia, że samogłoska lub dyftong przed nią nieco się wydłuża. Gdy /dʒ/ jest ubezdźwięczniona przed pauzą, ta niewielka różnica w długości samogłoski jest istotna w odróżnianiu wyrazów takich jak badge i batch, ridge i rich.
Możliwe błędy
- wymawianie polskiej zadziąsłowej głoski „dż” /dʒ/ lub podniebiennej „dź” /dʑ/
- wymawianie mocnego bezdźwięcznego /tʃ/ na końcu wyrazu, np. Marge jak march
- mylenie /dʒ/ ze zbitką spółgłosek /dr/, która zaczyna się bliżej dziąseł, np. wymawianie Jane jak drain
- błędne odczytywanie litery “g” jako /g/ lub /ʒ/ zamiast /dʒ/: gist, gin, legion, ginger, George, Gillian zawierają /dʒ/
Jak wymawiać /m/
Spółgłoska /m/ jest dwuwargowa, nosowa i dźwięczna. By wymówić /m/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały, a język leżał za dolnymi zębami i nie dotykał ani górnych zębów, ani podniebienia. Zamknij usta całkowicie. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Zamiast otworzyć szybko usta jak przy wymawianiu /p/ lub /b/, nie otwieraj ich, tylko zrób wydech nosem. Ponieważ jest to spółgłoska dźwięczna, użyj wibracji strun głosowych, jak do polskiego /m/. Głoska ta jest przeważnie wymawiana tak jak /m/ w języku polskim.
Miejsca, w których występuje /m/
- na początku wyrazu: more, may, might, make, many, Mark, Mary, Manchester
- po samogłosce lub spółgłosce: camp, jump, mummy, common, ample, almost, flatmate
- przed głoską /f/, w której występuje wargowo-zębowy wariant [ɱ], wymawiany w tej pozycji co /f/: symphony, emphasis (porównaj polskie symfonia, emfaza)
- przed /s/, gdzie jest słabsza lub częściowo ubezdźwięczniona: smile, smirk, smell, smooth
- na końcu wyrazu: jam, ram, comb, tomb, germ, Pam, Vietnam
Przedrostek in- zmienia się w im- /ɪm-/ przed głoskami /p/ lub /b/, np. w impossible, improbable, imperfect, imbibe.
Możliwe błędy
- wydłużanie /m/ w wyrazach mających litery „mm” w zapisie ortograficznym do podwójnej głoski [mm], na którą pozwala język polski, lecz angielski zazwyczaj nie: Emma, recommend, summer mają tylko jedno /m/; wyjątki to wyrazy złożone: roommate, teammate, home-made
- ubezdźwięcznianie /m/ na końcu wyrazu
Jak wymawiać /n/
Spółgłoska /n/ jest nosowa, dziąsłowa i dźwięczna. By wymówić /n/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś język tak, by dotykał dziąseł (wału dziąsłowego) nieco z tyłu w porównaniu z polskim /n/ i blokował przepływ wydychanego powietrza. Zamiast odsunąć szybko język od wału dziąsłowego jak przy wymawianiu /t/ lub /d/, utrzymaj blokadę dla powietrza w jamie ustnej i zrób wydech nosem. Ponieważ jest to spółgłoska dźwięczna, użyj wibracji strun głosowych, jak do polskiego /n/.
Miejsca, w których występuje /n/
- na początku wyrazu: knee, know, knowledge, name, note, nice, night, nut, near, number
- na początku wielu słów funkcyjnych zawierających przeczenie: no, not, never, neither, none, nowhere, nobody, nothing (por. polskie nie, nigdy, nigdzie, nikt, nic itp.)
- po spółgłosce lub samogłosce: sponge, Spanish, acknowledge, ant, aunt, grant, grand, sand, environment
- przed /s/, gdzie jest słabsza lub częściowo ubezdźwięczniona: snow, snail, snack, snooze
- na końcu wyrazu: sun, son, win, ban, moon, spoon, lane, Jane
Możliwe błędy
- wydłużanie /n/ w wyrazach mających litery „nn” w zapisie ortograficznym do podwójnej głoski [nn], które jest niemożliwe w większości przypadków, np. winner, dinner, banner, manner mają tylko jedno /n/
- ubezdźwięcznianie /n/ na końcu wyrazu
Jak wymawiać /ŋ/
Spółgłoska /ŋ/ jest nosowa, miękkopodniebienna i dźwięczna. By wymówić /ŋ/, najpierw opuść nieco żuchwę tak, by górne i dolne zęby się nie stykały. Wargi nie powinny być ani szerokie, ani zaokrąglone. Teraz podnieś środkową część języka tak, by język dotykał podniebienia miękkiego i blokował przepływ wydychanego powietrza. Teraz zamiast odsunąć język od podniebienia miękkiego jak przy /k/ lub /g/, zrób wydech nosem. Używaj wibracji strun głosowych, podobnie jak przy polskim /g/.
Spółgłoska /ŋ/ występuje w języku polskim, np. w wyrazach bank, ręka i różni się od głoski „ń” /ɳ/ w wyrazach dzień, niania, w której bardziej przednia część języka dotyka podniebienia twardego. Gdy wymawiasz polskie słowa banki i bańki, dwie spółgłoski nosowe powinny brzmieć inaczej.
Miejsca, w których występuje /ŋ/
- po samogłosce: language, English, singer, hanger, bringing
- często przed /g/ lub /k/: finger, stronger, Hungary, bank, pink, drink
- na końcu wyrazu: bang, fang, wing, thing, among, tongue, song, long
Warto zauważyć dwie rzeczy związane ze spółgłoską /ŋ/. Po pierwsze, od pozostałych głosek nosowych /m/ i /n/ odróżnia się tym, że nie występuje na początku wyrazu. Po drugie, występuje w ważnym przyrostku -ing w imiesłowach teraźniejszych w czasach ciągłych (I am writing), rzeczownikach odsłownych (She likes fishing) i przymiotnikach utworzonych z imiesłowów (a boring lecture).
Możliwe błędy
- ubezdźwięcznianie /ŋ/ na końcu wyrazu
- wymawianie angielskiej dziąsłowej głoski /n/ lub bardziej zębowej polskiej głoski /n/ zamiast /ŋ/, np. bang jak ban, sung jak sun/son
- wymawianie głosek /-ɪnk/ lub /-ɪng/ (ewentualnie również z błędną samogłoską [i]) zamiast /-ɪŋ/ w przyrostku -ing; ten błąd łatwo popełnić, ponieważ w zapożyczeniach takich jak jogging, curling w spolszczonej wymowie używamy /-iŋk/ lub /-ink/
- mylenie /ŋ/ i /ŋk/ w wyrazach o podobnej pisowni, np. bring i brink, wing i wink
Jak wymawiać /l/
Spółgłoska /l/ to dźwięczna dziąsłowa boczna kategoria (fonem) składająca się z dwóch spółgłosek, które nigdy nie występują w tych samych pozycjach. Pierwsza głoska to tak zwane „jasne” [l], które jest dziąsłowe. By je wymówić, umieść przód języka na wale dziąsłowym, lecz podobnie jak w przypadku /l/ w języku polskim, nie blokuj przepływu powietrza całkowicie. Wydychane powietrze powinno przepływać po lewej i prawej stronie. W porównaniu z językiem polskim jedyna możliwa różnica polega na tym, by nie umieszczać końca języka tuż za zębami, lecz na dziąsłach. Druga głoska to „ciemne” [ɫ], które jest dziąsłowe i jednocześnie miękkopodniebienne. Oznacza to, że oprócz dotykania okolic dziąsła przednią częścią języka musisz również podnieść środek i tył języka blisko podniebienia miękkiego, lecz nie dotykać go jak przy wymawianiu /k/, /g/ lub /ŋ/. „Ciemne” [ɫ] możesz kojarzyć z dialektami języka polskiego z Podlasia, Kresów oraz wymową klas wyższych, której do połowy XX wieku uczono również aktorów i wokalistów – różnica polega na tym, że w języku polskim „ciemne” [ɫ] zastępuje głoskę „ł” /w/, nie /l/. Spółgłoska /l/ jest dźwięczna, więc używaj wibracji strun głosowych.
Miejsca, w których występuje /l/
- na początku wyrazu po /l/ zawsze następuje samogłoska, więc jest to „jasne” [l]: lore, loo, Lee, lay, lean, leap, let, like, London
- przed samogłoską i między samogłoskami występuje „jasne” [l]: enlarge, blush, plum, Florence, Berlin, allow, believe; to samo dotyczy fraz np. all over, ball and chain
- przed spółgłoską i na końcu wyrazu przed pauzą występuje „ciemne” [ɫ]: self, milk, help, will, shall, tall, mall, roll, bell
- na końcu wyrazu po spółgłosce /l/ jest sylabiczne, czyli nie potrzebuje samogłoski w środku sylaby: little, bottle, apple, table, article
Możliwe błędy
- ubezdźwięcznianie /l/ na końcu wyrazu
- mylenie pozycji, w których należy wymawiać „jasne” i „ciemne” /l/
- wymawianie /w/ lub /ʊ/ zamiast „ciemnego” [ɫ], np. ball podobnie do bow
Półsamogłoski
Jak wymawiać /r/
Głoska /r/ jest półsamogłoską zadziąsłową (dziąsłowo-podniebienną). Oznacza to, że język nie dotyka okolicy wału dziąsłowego lub podniebienia, więc /r/ brzmi wręcz podobnie do samogłoski. Warto o tym pamiętać, jako że w języku polskim /r/ wymawiamy, uderzając końcem języka o okolice wału dziąsłowego jednokrotnie lub kilkukrotnie, czego nie robi się w odmianie ogólnej, czyli standardowej języka angielskiego. By wymówić angielską głoskę /r/, zacznij od głoski /z/ i przesuwaj język w tył, zaginając jego koniec ku górze, przez miejsce artykulacji głoski /ʒ/ i nieco dalej. Wargi nie powinny być zaokrąglone ani szerokie. Co ważne, nie podnoś środkowej części języka, jako że wówczas wymówisz polską głoskę „ź” /ʑ/.
Miejsca, w których występuje /r/
- przed samogłoską: ray, rye, rib, run, real, rain, rice, rabbit, Russia
- między samogłoskami: very, sorry, curry, merry, borough, thorough, Mary, Larry, Surrey, w tym na końcu wyrazu, gdy następny zaczyna się samogłoską here it is, more apples
Przed spółgłoską i przed pauzą litera “r” jest niema: w wyrazach more, sure, door, there, dear, arm, park, first, Harvard nie występuje /r/. Są jednak odmiany języka angielskiego, w tym większość dialektów w USA, Kanadzie, Indiach, Irlandii i Szkocji, które mają rotyzację, czyli wymowę „r” jako /r/ w każdej pozycji w wyrazie.
Dzięki rotyzacji wymowa amerykańska zawiera dwie samogłoski, których wymowa połączona jest z /r/: /ɚ/ (doctor) i /ɝ/ (first).
Możliwe błędy
- wymawianie polskiej spółgłoski /r/, w której uderza się końcem języka o wał dziąsłowy
- płaskie ułożenie języka zamiast zagięcia jego końca ku górze, czyli samogłoska podobna do /ɜː/
- niekonsekwentne stosowanie rotyzacji, czyli wymawianie /r/ czasem jak w odmianie amerykańskiej, czasem jak w brytyjskiej
Jak wymawiać /w/
Dźwięk /w/ to półsamogłoska dźwięczna, dwuwargowo-miękkopodniebienna (welarna). Oznacza to, że należy ją wymawiać przez podniesienie środkowo-tylnej części języka blisko podniebienia miękkiego i jednoczesne zaokrąglenie warg. W porównaniu z polską głoską „ł” /w/, przy angielskiej musisz jeszcze bardziej zaokrąglić wargi i wysunąć je do przodu. Wymawianie /w/ trwa krótko i głoska ta szybko przechodzi w kolejny dźwięk,
więc nie należy jej wydłużać jak w polskiej formie czasownikowej mełła. Głoska /w/ jest zazwyczaj dźwięczna, podobnie jak w języku polskim.
Miejsca, w których występuje /w/
- na początku wyrazu: wait, wake, wine, win, week, wood, weep
- na początku wielu wyrazów o funkcjach gramatycznych: what, where, when, why, whether, whereby, which, with, will, would (wyjątki who, whose zawierają /h/)
- po samogłosce lub spółgłosce – po /t/ lub /k/ jest ubezdźwięczniona: awake, Ewan, owing, rewind, twin, twig, queen, sweet, swim
- w grupie wyrazów między /uː/ lub /ʊ/ na końcu wyrazu a samogłoską na początku następnego: you are, how about, the shoe is
Niektóre dialekty regionalne zawierają bezdźwięczną wersję głoski /w/ używaną na początku wyrazu. Jej symbolem jest [ʍ] i brzmi ona nieco jak [hw]. Jest zapisana literami „wh” np. w wyrazach what, which, when. Osoby anglojęzyczne używające tej głoski odróżniają w wymowie wyrazy witch i which, wail i whale. Niegdyś nauczano takiej cechy wymowy, lecz od tamtej pory zniknęła całkowicie w akcentach standardowych angielszczyzny brytyjskiej i amerykańskiej.
Możliwe błędy
- niedostateczne zaokrąglenie ust, czyli wymowa polskiej głoski /w/
- mylenie /w/ i /v/, e.g. wymawianie wet jak vet
- przesadna wymowa bezdźwięcznego wariantu /w/ tak, że brzmi jak polskie [hw] lub [xw] (jak w polskim wyrazie chłop)
- wymawianie /gw/ zamiast samego /g/ w wyrazach zawierających litery „gu”: guess, guest
Jak wymawiać /j/
Dźwięk /j/ to półsamogłoska dźwięczna podniebienna. Należy ją wymawiać przez podniesienie środkowej części języka blisko podniebienia twardego i jednoczesne rozciągnięcie kącików warg do „uśmiechu” jak przy /iː/, /ɪ/ oraz polskich głoskach /j/ oraz /i/. Podobnie jak przy polskim /j/, podnieś język jeszcze wyżej niż do /i/, lecz nie na tyle blisko, by wymawiać polską głoskę „ź” /ʑ/. Wymawianie /j/ trwa krótko i głoska ta szybko przechodzi w kolejny dźwięk, więc nie należy jej wydłużać. Głoska /j/ jest dźwięczna, podobnie jak w języku polskim.
Miejsca, w których występuje /j/
- na początku wyrazu: you, year, youth, young, yes, yellow, yoghurt, union, yesterday
- po spółgłosce lub samogłosce: playing, cue, humid, argue, continue, interview
- w grupie wyrazów między /iː/ lub /ɪ/ na końcu wyrazu a samogłoską na początku następnego: he is, me and you, say or write
Możliwe błędy
- niedostateczne podniesienie języka, czyli wymawianie polskiego /i/ lub angielskich samogłosek [i] lub /ɪ/
- mylenie /j/ i /dʒ/, szczególnie w wyrazach o podobnej pisowni: w parach wyrazów yoke i joke, yam i jam pierwszy wyraz zawiera /j/, a drugi /dʒ/
- pomijanie /j/ w wyrazach niemających liter „j” lub „y”, np. cure, pure, value
Wymowa brytyjska i amerykańska nie mają już przed Tobą tajemnic! Pełne omówienie akcentu brytyjskiego z ćwiczeniami znajdziesz w kursie Say It Better. British English. Z tym kursem bez problemu wytrenujesz wymowę wraz z zadaniami z opcją STT (speech to text), czyli takimi, które pozwalają na rozpoznawanie mowy. Interesuje Cię wymowa amerykańska? W takim razie sprawdź nasz kurs Say It Better. American English.
