Świąteczne słówka w różnych językach – co mówią o bożonarodzeniowych tradycjach?

Święta Bożego Narodzenia to wyjątkowy czas na przestrzeni całego roku, podczas którego miliony ludzi na całym świecie świętują i spotykają się z najbliższymi. Każdy spędza święta inaczej – mają na to wpływ zarówno tradycje rodzinne, położenie geograficzne, a co za tym idzie, zwyczaje panujące w danym kraju, jak również osobiste przyzwyczajenia i preferencje.

Niezależnie od tego, czy spędza się je w gronie rodzinnym, czy wśród przyjaciół, jak również tego, czy mają one podłoże religijne, czy świeckie, Święta Bożego Narodzenia pełnią rolę integracyjną, a podtrzymywanie tradycji bożonarodzeniowych jest dla ich uczestników niezwykle ważne. „Duch świąt” dla większości ludzi na całym świecie oznacza to samo – symbolizuje czas miłości, radości i nadziei spędzony pośród najbliższych osób. Jednakże rodzime wartości, normy zachowań i inne, kulturowe niuanse powodują, że zarówno świąteczne słownictwo jak i bożonarodzeniowe zwyczaje w każdym kraju w większym lub mniejszym stopniu się od siebie różnią.

Hiszpania

Wydarzeniem, które otwiera świąteczny okres w całym kraju jest bożonarodzeniowa loteria El Gordo, która ma miejsce rokrocznie 22 grudnia i funkcjonuje już od 1812 roku! Do wygrania są miliony euro, dlatego też El Gordo uznawana jest za jedną z największych loterii pieniężnych na świecie.

Wigilia Nochebuena (dobra noc) rozpoczyna się zazwyczaj na ulicznych paradach, które kończą się uroczystą kolacją. Podczas wieczerzy wigilijnej (cena de Navidad) serwuje się różne dania, w zależności od konkretnego regionu – na wybrzeżu zazwyczaj jada się owoce morza i ryby (mariscos y pescados), na południu zaś króluje indyk nadziewany truflami (pavo relleno al aroma de trufla), natomiast w centralnej Hiszpanii zazwyczaj jest to pieczona świnia (cochinillo asado) lub jagnięcina (un cordero).

Na świątecznym stole znajdziemy również jamón serrano– czyli suszoną szynkę oraz hiszpański rosół – consome. Popularne desery świąteczne to turrón – czyli słodki deser przypominającego chałwę, składający się między innymi z miodu, orzechów i migdałów oraz świąteczne ciasteczka – polvorones y mazapanes. Co ciekawe, w Hiszpanii to właśnie turrón pełni rolę opłatka i to nim dzielą się wszyscy przy stole.

Tradycyjną pasterkę, czyli nabożeństwo o północy w Hiszpanii nazywa się Misa del gallo – co można przetłumaczyć dosłownie jako “mszę kogucią”. Ma to związek z legendą, która mówi, że to właśnie kogut jako pierwszy obwieścił światu narodziny Syna Bożego. Bardzo popularne są również szopki bożonarodzeniowe, które znajdziemy zarówno w domach, w kościołach, na ulicach, a nawet w sklepach. Belén – popularna w Hiszpanii szopka świąteczna zastępuje tradycyjną u nas choinkę.

Niezwykle hucznie obchodzone jest w Hiszpanii święto Los Tres Reyes Magos (czyli Święto Trzech Króli) – 6 stycznia, podczas którego Kacper, Melchior i Baltazar rozdają dzieciom prezenty. Odbywa się to przy okazji wielkiej ulicznej parady o nazwie cabalgata. W zamian za prezenty dzieci przygotowują dla wielbłądów miski z wodą oraz kostki cukru.

Niemcy

Święta Bożego Narodzenia w Niemczech poprzedza okres, który w języku niemieckim, podobnie jak w języku polskim, określamy adwentem – Advent. Tym, co jest charakterystyczne dla świąt w Niemczech i ma miejsce nieprzerwanie od końca XIV wieku, są jarmarki bożonarodzeniowe czyli Weihnachtsmärkte. Organizowane są one zarówno w dużych, jak i mniejszych miastach na terenie całego kraju i stanowią wyjątkową rozrywkę dla turystów z całego świata. Można na nich znaleźć przede wszystkim świąteczne ozdoby, przyprawy oraz różnego rodzaju prezenty. Obecnie świąteczne jarmarki stają się coraz bardziej popularne również w Polsce.

24 grudnia w Niemczech zaczyna się wigilia – Heiligabend. Na wigilijnym stole u naszych zachodnich sąsiadów znajdziecie nie 12 jak w Polsce, a zaledwie 9 dań, wśród których królują tradycyjne potrawy kuchni niemieckiej, takie jak kapusta, sałatki ziemniaczane Kartoffelsalat, czy pieczone kiełbaski Würstchen oraz inne mięsa – takie jak:

• wieprzowina – Schwein,
• dziczyzna – Wildbret,
• gęsina – Gänsebraten.

Najsłynniejszym deserem jest Weihnachtsstollen, znanym również pod nazwami Christstollen czy Kerststol – czyli świąteczna strucla z rodzynkami i bakaliami, a także Lebkuchen – czyli tradycyjne niemieckie pierniki.

Święty Mikołaj w Niemczech ma wiele twarzy – 6 grudnia do niemieckich dzieci przychodzi Heilige Nikolaus, podczas Bożego Narodzenia w północnych rejonach dzieci nawiedza gość nazywany Weihnachtsmann, natomiast w południowych częściach Niemiec prezenty Weihnachtsgeschenke roznosi dzieciątko Jezus – czyli Christkind.

Ważnym elementem świąt Bożego Narodzenia jest wspólne kolędowanie. Do najpopularniejszych niemieckich kolęd należą “Stille Nacht, heilige Nacht” oraz “O Tannenbaum”.

Włochy

We Włoszech święta Bożego Narodzenia to Il Natale – czyli “związany z narodzinami”, nazewnictwo to pochodzi od czasownika nascere – rodzić się, oraz przymiotnika nato – urodzony. Wszystko co odnosi się do świątecznego słownictwa określa się jako “natalizio”. W tym kraju atmosfera bożonarodzeniowa pojawia się wraz z dniem 8 grudnia, w święto Niepokalanego Poczęcia (la festa dell’Immacolata Concezione).

We Włoszech najważniejszym świątecznym posiłkiem nie jest tak jak np.w Polsce wieczerza wigilijna Il Cenone, a obiad pierwszego dnia świąt (25 grudnia). Obowiązkowo na stole tego dnia musi pojawić się mięso – pieczona wieprzowina arrosto di maiale, jagnięcina agnello lub drób pollo ripieno. Potrawy różnią się w różnych regionach kraju – na północy Włoch na świątecznym stole znajdziemy tortellini, czyli pierożki faszerowane mięsem, szynką i warzywami, na południu kraju popularna jest z kolei lasagna z sosem pomidorowym, mięsem wieprzowym i serem.

Na deser Włosi jadają panettone – ciasto drożdżowe z bakaliami, pandoro – ciasto zwane „słodkim chlebem” w formie babki posypanej cukrem pudrem, torta di riso – tort ryżowy z dodatkiem czekolady i likieru, a także różnego rodzaju nugaty. Bardzo popularnym deserem jest również pan speziale – ciasto z miodem i bakaliami. Włoskie pierniczki to z kolei biscotti di pan di zenzero.

We Włoszech, podobnie jak w Hiszpanii, niezwykle popularne są są szopki il presepio, w których znajdziemy Jezusa Gesù Bambino, Marię María i św. Józefa San Giuseppe, czyli Świętą Rodzinę – la Sacra Famiglia oraz archanioła Gabriela l’arcangelo Gabriele .

Pasterka la messa di mezzanotte odbywa się o północy, podobnie jak w Polsce. Jednak Włosi nie dzielą się opłatkiem l’ostia i raczej nie śpiewają kolęd la canzone di natale . We Włoszech prezenty i regali rozdaje Babbo Natale , w dosłownym tłumaczeniu Tata Boże Narodzenie, który podobnie jak u nas, przemieszcza się za pomocą sań la slitta prowadzonych przez renifery le renne . Poza szopką, obok choinki możemy znaleźć popularne we Włoszech domki z piernika la casetta di pan di zenzero . Prezenty 6 stycznia rozdaje dzieciom befana , czyli złośliwa wróżka, która pełni tę samą rolę, co nasz święty Mikołaj.

We Włoszech obchodzone są również jarmarki bożonarodzeniowe – il mercatino di Natale .

Wielka Brytania

Wigilia Bożego Narodzenia Christmas Eve to najczęściej po prostu czas oczekiwania na Boże Narodzenie, podczas którego dzieci zostawiają przy choince specjalne świąteczne ciasteczka mince pies oraz skarpety stockings , do których święty Mikołaj Santa Claus ma w nocy włożyć prezenty. Dopiero 25 grudnia ma miejsce Christmas Day czyli Dzień Bożego Narodzenia, w którym świąteczne obrządki zaczynają się już od samego rana. Do tradycji bożonarodzeniowych należy na przykład wieszanie w domu jemioły – mistletoe – to zwyczaj, który narodził się właśnie w Wielkiej Brytanii. Popularną tradycją w UK są również Christmas Crackers , czyli niewielkie upominki lub karteczki z żartem zapakowane w kolorowy papier, przypominające wyglądem duży cukierek.

Na bożonarodzeniowy obiad Christmas Dinner zazwyczaj serwuje się pieczonego indyka roast turkey w towarzystwie pieczonych ziemniaków roast potatoes i brukselki cabbage oraz sosu żurawinowego cranberry sauce . Inną tradycyjną mięsną potrawą są pigs in blankets – czyli parówki w cieście. W Wielkiej Brytanii wiele tradycyjnych potraw je się na słodko – te świąteczne nazwy deserów warto zapamiętać. Gingerbread cookies to pierniki robione ze słodkiej melasy oraz imbiru.

• Fruitcake – ciasto drożdżowe z kandyzowanymi owocami.
• Christmas pudding – deser robiony z suszonych owoców, orzechów, przypraw oraz alkoholu brandy lub rum.
• Trifle – warstwowy deser, składający się z ciasta biszkoptowego, owoców z galaretką oraz słodkiej masy budyniowej i bitej śmietany.

Nieodłącznym elementem każdego świątecznego obiadu jest przemówienie królowej, czyli Royal Christmas Message , które stało się tradycją już w 1932 roku, za sprawą króla Jerzego V. Emitowane jest ono dokładnie o godzinie 15:00, zarówno w Internecie, jak i w telewizji oraz radiu. Co ciekawe, nie przebiega ono rokrocznie w taki sam sposób – za każdym razem ma ono jasno określony temat.

Warto wspomnieć również o tak zwanym Boxing Day , obchodzonym 26 grudnia. Co ciekawe, jego tradycja sięga średniowiecza! Wywodzi się od starodawnego zwyczaju darowania służbie lub osobom biednym i potrzebującym podarunków zapakowanych w pudełka boxes , kiedy to bogatsi ludzie pakowali pozostałości po świątecznych uroczystościach i przekazywali je biednym. Obecnie Boxing Day to po prostu dzień wielkich, poświątecznych wyprzedaży.

Chiny

W Chinach chrześcijanie stanowią zaledwie 1% społeczeństwa, więc celebrowanie Bożego Narodzenia ma zdecydowanie bardziej charakter komercyjny, aniżeli duchowy. Dla większości chińczyków jest to po prostu okazja do spędzenia czasu z rodziną i przyjaciółmi. Co więcej, tradycje bożonarodzeniowe oraz świąteczne słówka przyjęły się przede wszystkim na wschodzie kraju i w większych miastach, w centralnych i zachodnich Chinach, gdzie przeważają małe i średnie miejscowości, zachodnie wpływy są dużo mniejsze, a na wsiach i w prowincjonalnych miasteczkach Bożego Narodzenia nie obchodzi się wcale.

Nieliczni chrześcijanie w Chinach święta bożonarodzeniowe określają mianem Shengdan Jie – co można tłumaczyć jako „Święta Czcigodnych Urodzin”. Ciekawym zwyczajem w Chinach, nieznanym w innych krajach jest wręczanie sobie podczas Wigilii jabłek. Chińska nazwa Wigilii Bożego Narodzenia – 平安夜 (Píng’ān yè) – w tłumaczeniu na język polski oznacza „cichą noc”, jednak składowa tego wyrażenia zawiera w sobie słowo oznaczające po chińsku jabłko – i stąd cały ten rytuał. Wówczas chińczycy składają sobie życzenia, które brzmią Sheng Dan Kuai Le! (圣诞快乐) – co oznacza po prostu “Wesołych Świąt”.

Święty Mikołaj to po chińsku 圣诞老人 (Shèngdàn lǎorén ) – czyli w dosłownym tłumaczeniu świąteczny starzec, który niczym nie różni się od naszego wyobrażenia, gdyż został w pełni zaadoptowany z zachodniej tradycji.

Jak widać, słownictwo bożonarodzeniowe jest wyraźnie powiązane ze zwyczajami, jakie panują w poszczególnych krajach. Niektóre tradycje stanowią kontynuację wieloletniej kultury i historii danego regionu, inne natomiast powstają w wyniku ewolucji nowych trendów – dlatego też świąteczne słówka stopniowo przybierają nowy kształt, jak również ulegają mniejszym lub większym modyfikacjom. Zdarza się tak, że nowe, świąteczne praktyki zostają zapożyczone z innych, najczęściej zachodnich krajów i ewoluują równolegle w wielu różnych miejscach na ziemi. Trzeba jednak przyznać, że niezależnie od panującej mody i wciąż postępującej globalizacji, wiele z oryginalnych bożonarodzeniowych tradycji przetrwało aż do dziś i ma się całkiem dobrze.

Jeśli chcesz zapoznać się z większą ilością świątecznych słówek, możesz skorzystać ze specjalnego darmowego kursu od SuperMemo ze świątecznym słownictwem w języku angielskim.