Odmiana przez przypadki w niemieckim to kluczowy element gramatyki, który może wydawać się skomplikowany na początku, ale z odpowiednim podejściem można go łatwo opanować. W tym wpisie przedstawimy najważniejsze informacje na temat przypadków oraz podamy praktyczne przykłady, które pomogą Ci zrozumieć, jak i kiedy ich używać. Z nami nauka niemieckiej gramatyki stanie się łatwiejsza!
Spis treści
- Przypadki niemieckie – podstawowe informacje
- Części mowy, które odmieniamy przez przypadki w niemieckim
- Tabela z odmianą rodzajników
- Mianownik – Nominativ
- Dopełniacz – Genitiv
- Celownik – Dativ
- Biernik – Akkusativ
- Podsumowanie
Przypadki niemieckie
W języku niemieckim istnieją cztery przypadki:
- mianownik – Nominativ – odpowiada na pytania wer? was? (kto? co?)
- dopełniacz – Genitiv – odpowiada na pytanie wessen? (czyj?); występuje znacznie rzadziej niż w języku polskim
- celownik – Dativ – odpowiada na pytanie wem? (komu? czemu?), w połączeniu z odpowiednimi przyimkami niejako zastępuje polski narzędnik i miejscownik
- biernik – Akkusativ – odpowiada na pytanie wen? was? (kogo? co?)
Co odmieniamy przez przypadki w niemieckim?
W języku niemieckim przez przypadki odmienia się kilka kategorii słów, co pozwala na precyzyjne określenie ich funkcji w zdaniu. Do najważniejszych kategorii należą rzeczowniki, zaimki, przymiotniki i rodzajniki. Każdy z tych elementów zmienia swoją formę w zależności od przypadka, w jakim występuje, co ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia i tworzenia poprawnych konstrukcji zdaniowych.
- Rzeczowniki (Substantive):
Rzeczowniki w języku niemieckim odmieniają się przez przypadki, co często wiąże się ze zmianą końcówek. Przykładowo, w Genitivie dodaje się końcówkę -s lub -es w przypadku rzeczowników męskich i nijakich. - Zaimki (Pronomen):
Zaimki osobowe, dzierżawcze i wskazujące również odmieniają się przez przypadki, co pomaga określić, kto wykonuje czynność, do kogo się ona odnosi lub co jest przedmiotem rozmowy. Na przykład: ich (ja) → mir (mi) w Dativie, mich (mnie) w Akkusativie. - Przymiotniki (Adjektive):
Przymiotniki zmieniają swoje końcówki w zależności od przypadka, rodzaju rzeczownika i liczby, którą określają. Na przykład: ein großer Hund (mianownik, liczba pojedyncza, rodzaj męski) → eines großen Hundes (dopełniacz, liczba pojedyncza, rodzaj męski). - Rodzajniki (Artikel):
Zarówno rodzajniki określone (der, die, das) jak i nieokreślone (ein, eine) odmieniają się przez przypadki, co ułatwia identyfikację funkcji rzeczownika w zdaniu.
Odmiana przez przypadki pozwala na zrozumienie, kto jest wykonawcą czynności, kto jest jej odbiorcą, a także jakie są relacje między poszczególnymi elementami zdania. Znajomość tych zasad jest kluczowa dla każdego, kto chce poprawnie posługiwać się językiem niemieckim.
Tabela z odmianą rodzajników
| rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki | liczba mnoga | |
| Nominativ (mianownik) wer? was? (kto? co?) | der/ein | die/eine | das/ein | die/- |
| Genitiv (dopełniacz) wessen? (czyj? czyja? czyje?) | des/eines | der/einer | des/eines | der/- |
| Dativ (celownik) wem? was? wo? (komu? czemu? gdzie?) | dem/einem | der/einer | dem/einem | den/- + n na końcu rzeczownika |
| Akkusativ (biernik) wen? was? wohin? (kogo? co? dokąd?) | den/einen | die/eine | das/ein | die/- |
Mianownik – Nominativ
Mianownik jest podstawowym przypadkiem w języku niemieckim, używanym przede wszystkim do wskazywania podmiotu zdania, czyli osoby lub rzeczy wykonującej czynność. Nominativ odpowiada na pytania „kto?” lub „co?”. To przypadek, z którym uczący się języka niemieckiego spotykają się najczęściej
Mianownik: wer? was? – kto? co?
Liczba pojedyncza
- r. męski
- der Schüler
- ein Schüler
- mein Schüler
- Ihr Schüler
- kein Schüler
- r. żeński
- die Schülerin
- eine Schülerin
- meine Schülerin
- Ihre Schülerin
- keine Schülerin
- r. nijaki
- das Kind
- ein Kind
- mein Kind
- Ihr Kind
- kein Kind
Liczba mnoga
- r. męski
- die Schüler
- meine Schüler
- Ihre Schüler
- keine Schüler
- r. żeński
- die Schülerinnen
- meine Schülerinnen
- Ihre Schülerinnen
- keine Schülerinnen
- r. nijaki
- die Kinder
- meine Kinder
- Ihre Kinder
- keine Kinder
Oto kilka przykładów zdań z użyciem mianownika:
- Der Lehrer erklärt die Lektion. (Nauczyciel wyjaśnia lekcję.)
- Das Kind spielt im Garten. (Dziecko bawi się w ogrodzie.)
- Die Frau liest ein Buch. (Kobieta czyta książkę.)
Dopełniacz – Genitiv
Dopełniacz jest jednym z czterech przypadków w języku niemieckim, używanym głównie do wyrażania przynależności lub relacji między rzeczownikami. Choć w codziennym języku mówionym jego użycie jest coraz rzadsze, nadal odgrywa istotną rolę w języku pisanym i formalnym.
Dopełniacz: wessen? – czyj? czyja? czyje?
Rodzajnik określony:
- Rodzaj męski: des Lehrers (nauczyciela)
- Rodzaj nijaki: des Kindes (dziecka)
- Rodzaj żeński: der Mutter (matki)
- Liczba mnoga: der Kinder (dzieci)
Rodzajnik nieokreślony:
- Rodzaj męski: eines Lehrers (jakiegoś nauczyciela)
- Rodzaj nijaki: eines Kindes (jakiegoś dziecka)
- Rodzaj żeński: einer Mutter (jakiejś matki)
- Liczba mnoga: keiner Kinder (żadnych dzieci)
Oto kilka przykładów z użyciem dopełniacza:
- Das Auto des Lehrers (Samochód nauczyciela)
- Die Farbe des Himmels (Kolor nieba)
- Das Ende eines langen Tages (Koniec długiego dnia)
Celownik – Dativ
Celownik (Dativ) jest jednym z czterech przypadków w języku niemieckim, używanym głównie do oznaczania dopełnienia dalszego, czyli osoby lub rzeczy, która jest odbiorcą lub beneficjentem danej czynności. Przypadek ten odpowiada na pytania „komu?” lub „czemu?”. Jest niezbędny do tworzenia zdań z dwoma dopełnieniami oraz przy użyciu wielu czasowników i przyimków.
Celownik: wem? – komu? czemu?
| rodzaj | rodzajnik określony | rodzajnik nieokreślony |
| męski | dem | einem |
| żeński | der | einer |
| nijaki | dem | einem |
Przykłady zdań z celownikiem:
- Er zeigt dem/einem Freund ein Foto. – Pokazuje zdjęcie przyjacielowi.
- Er zeigt der/einer Frau das Stadtzentrum. – Pokazuje pani centrum miasta.
- Er zeigt dem/einem Kind ein Bild. – Pokazuje dziecku obrazek.
Biernik – Akkusativ
Biernik jest jednym z czterech przypadków w języku niemieckim, używanym głównie do oznaczania dopełnienia bliższego, czyli osoby lub rzeczy, na którą bezpośrednio oddziałuje czynność wykonywana przez podmiot. Przypadek ten odpowiada na pytania „kogo?” lub „co?”. Jest to jeden z najczęściej używanych przypadków, zaraz po mianowniku.
Biernik: wen? was? – kogo? co?
Liczba pojedyncza
- r. męski
- den Schüler
- einen Schüler
- meinen Schüler
- Ihren Schüler
- keinen Schüler
- r. żeński
- die Schülerin
- eine Schülerin
- meine Schülerin
- Ihre Schülerin
- keine Schülerin
- r. nijaki
- das Kind
- ein Kind
- mein Kind
- Ihr Kind
- kein Kind
Liczba mnoga
- r. męski
- die Schüler
- meine Schüler
- Ihre Schüler
- keine Schüler
- r. żeński
- die Schülerinnen
- meine Schülerinnen
- Ihre Schülerinnen
- keine Schülerinnen
- r. nijaki
- die Kinder
- meine Kinder
- Ihre Kinder
- keine Kinder
Zauważ, że w liczbie mnogiej biernik ma identyczną formę jak mianownik.
Rodzajniki w bierniku – przykłady
Rodzajnik określony rodzaju męskiego der otrzymuje w bierniku liczby pojedynczej formę den, a rodzajnik nieokreślony ein otrzymuje formę einen:
- Wie heißt der Mann dort? – Jak się nazywa tamten mężczyzna? (mianownik)
- Ich kenne den Mann gut. – Znam dobrze tego mężczyznę. (biernik)
- Dort liegt ein Bleistift. – Tam leży ołówek. (mianownik)
- Ich habe einen Bleistift. – Mam jeden ołówek. (biernik)
Rodzajnik określony i nieokreślony rodzaju żeńskiego i nijakiego ma w bierniku taką samą postać jak w mianowniku, np.
- Wie heißt die Frau / das Mädchen? (mianownik) – Jak się nazywa ta kobieta / ta dziewczyna?
- Ich kenne die Frau / das Mädchen. (biernik) – Znam tę kobietę / tę dziewczynę.
- Dort liegt eine Aktentasche / ein Heft. (mianownik) – Tam leży teczka / zeszyt.
- Ich suche eine Aktentasche / ein Heft. (biernik) – Szukam teczki / zeszytu.
Przypadki w niemieckim – podsumowanie
Poniżej przedstawiamy krótkie podsumowanie form rodzajników określonych i nieokreślonych w mianowniku, celowniku i bierniku, czyli najczęściej używanych przypadkach w języku niemieckim.
r. męski
mianownik (1. przypadek): der Schüler / ein Schüler
celownik (3. przypadek): dem Schüler / einem Schüler
biernik (4. przypadek): den Schüler / einen Schüler
r. żeński
mianownik (1. przypadek): die Schülerin / eine Schülerin
celownik (3. przypadek): der Schülerin / einer Schülerin
biernik (4. przypadek): die Schülerin / eine Schülerin
r. nijaki
mianownik (1. przypadek): das Kind / ein Kind
celownik (3. przypadek): dem Kind / einem Kind
biernik (4. przypadek): das Kind / ein Kind
liczba mnoga
mianownik (1. przypadek): die Kinder / meine Kinder
celownik (3. przypadek): den Kindern / meinen Kindern
biernik (4. przypadek): die Kinder / meine Kinder
Większość powyższych opisów i przykładów pochodzi z kursu Niemiecki A1. Kein Problem!
