Niemieckie czasy – wszystko, co musisz wiedzieć

Czas teraźniejszy w niemieckim – użycie, budowa i odmiana

Nasz krótki przegląd czasów, który przyda się zwłaszcza osobom, które startują z nauką niemieckiego, zaczniemy od najłatwiejszego, czyli czasu teraźniejszego. W niemieckim czas teraźniejszy jest jeden i nosi nazwę Präsens.

Co wyrażamy z pomocą niemieckiego czasu Präsens?

• Używamy go, kiedy mówimy o czynnościach, sytuacjach lub stanach, które mają miejsce w teraźniejszości, np.:
  • Ich mag Eiscreme. (Lubię lody.) – Taki stan rzeczy jest prawdą w chwili mówienia.
  • Ich mache meine Hausaufgaben. (Odrabiam lekcje.) – Podmiot odrabia lekcje w chwili, w której wypowiada to zdanie.

• Niemiecki czas Präsens stosujemy również do mówienia o czynnościach, które zaczęły się w przeszłości, ale wciąż trwają, np.:
  • Ich lerne Deutsch seit ein Jahre. (Niemieckiego uczę się od roku.)
  • Wir wohnen hier seit dem Frühjahr. (Mieszkamy tu od wiosny.)

• Czasu teraźniejszego używamy również do mówienia o sytuacjach, które są ustalone i dopiero mają się wydarzyć, np.:
  • Wir fliegen nächste Woche nach Mallorca. (W przyszłym tygodniu lecimy na Majorkę.)
  • Ich gehe morgen nicht zur Schule. (Nie idę jutro do szkoły.)

Jak widać, sposoby i okoliczności zastosowania niemieckiego czasu teraźniejszego nie powinny nastręczać zbyt wielu trudności, bo w ten sam sposób korzystamy z polskiego czasu teraźniejszego.

Budowa

Na podanych wyżej przykładach można było już podpatrzeć, jak wygląda budowa zdania w czasie Präsens, ale przyjrzyjmy się jej przez chwile bliżej i sprawdźmy dokładnie, jak wygląda.

Konstrukcja jest prosta: podmiot + odmieniony czasownik + reszta zdania

Odmiana

Czasowniki regularne odmienione przez osoby w niemieckim czasie teraźniejszym mają zawsze te same końcówki, co widać na przykładzie czasownika machen (robić) w tabelce poniżej:

Ucząc się odmiany czasowników regularnych, zapamiętaj, że temat tych czasowników, czyli rdzeń (ta część słowa, które występuje przed końcówką -en), zazwyczaj pozostaje w niezmienionej formie. Oczywiście są od tej reguły pewne ustępstwa.

W czasownikach zakończonych na -eln, jak sammeln (zbierać) w 1. osobie liczby pojedynczej występuje końcówka -le i nie poprzedza jej samogłoska -e: ich sammle. Natomiast w 1. osobie liczby mnogiej odmieniony czasownik przybiera taką formę jak w bezokoliczniku, czyli w tym wypadku: wir sammeln.

Czasy przeszłe – użycie, budowa i odmiana

Zajmijmy się teraz czasami przeszłymi. Mówiąc o przeszłości, Niemcy używają 3 czasów:

• Perfekt – ten niemiecki czas przeszły używany jest najczęściej,
• Präteritum,
• Plusquamperfekt – czas zaprzeszły, który lubi towarzystwo, bo nigdy nie występuje samodzielnie, a zazwyczaj razem z Präteritum.

Co wyrażamy z pomocą czasów Perfekt i Präteritum?

Oczywiście oba te czasy przeszłe w niemieckim służą do mówienia o przeszłości. Jaka jest więc między nimi różnica? To, jakiego czasu użyjesz, wynika zazwyczaj z kontekstu. Perfekt stosuje się do mówienia o sytuacji z przeszłości, której skutki są wyczuwalne obecnie, np.:

Ich habe die ganze Nacht nicht geschlafen. (Nie spałem całą noc.) 

Podmiot odczuwa efekty tej nieprzespanej nocy w momencie, kiedy o tym mówi – jest niewyspany.

Präteritum jest natomiast czasem, który stosuje się bardzo często w języku pisanym. To czas, który spotkasz w literaturze, gazetach, czy np. w oficjalnych mailach. Ten niemiecki czas przeszły jest bardziej oficjalny od czasu Perfekt. 

Budowa czasu Perfekt

W czasie przeszłym Perfekt wykorzystuje się czasownik posiłkowy: haben lub sein i imiesłów czasu przeszłego, np. gemacht. Czasownik sein stosuje się wraz z czasownikami, które odnoszą się do ruchu i zmiany stanu, a haben z pozostałymi.

Imiesłów czasu przeszłego w przypadku czasowników regularnych tworzy się, dodając do czasownika w bezokoliczniku przedrostek ge- i zastępując końcówkę -en końcówką -t.

Nieco inaczej wygląda to w przypadku czasowników rozdzielnie złożonych np. einkaufen (kupować). Wówczas przedrostek ge- ląduje między tematem kaufen, a przedrostkiem ein- i w tym wypadku imiesłów czasu przeszłego to eingekauft.

Jeszcze inaczej konstruuje się czasowniki z końcówką -ieren. Te w imiesłowie czasu przeszłego nie mają przedrostka ge-, ale końcówka pozostaje ta sama, czyli -en zamienia się na -t, np. telefonieren (telefonować) w czasie przeszłym to telefoniert.

Odmiana

Chcąc posługiwać się poprawnie niemieckim czasem Perfekt musisz opanować odmianę czasownika haben (mieć) i sein (być). Te dwa czasowniki pełnią funkcję pomocniczą w czasie Perfekt – same w sobie nie nadają znaczenia, ale bez nich nie uda Ci się skonstruować wypowiedzi w najpopularniejszym niemieckim czasie przeszłym.

Przypomnijmy sobie zatem odmianę tych dwóch czasowników.

Budowa czasu Präteritum i odmiana czasowników

Konstrukcja zdań w niemieckim czasie przeszłym Präteritum jest prosta, o ile nauczysz się końcówek osobowych właściwych dla tego czasu. Nie różnią się znacznie od tych w czasie teraźniejszym.

Budując zdanie w czasie przeszłym, potrzebujesz czasownika odmienionego przez osobę. Zapamiętaj, że w tym czasie przeszłym do tematu czasownika dodajesz “t” a później odpowiednią końcówkę (wszystkie znajdziesz w tabelce poniżej).

W sytuacji, gdy temat czasownika kończy się spółgłoskę “t” “d” “m” lub “n”, wówczas przed “t” wstawiamy “e”, np. Ich arbeitete gestern viel.

Co wyrażamy z pomocą czasu Plusquamperfekt?

Skoro w kursie niemieckiego przyszła pora na czas zaprzeszły, to znaczy, że Twój poziom przekroczył już podstawy. Czas zaprzeszły w niemieckim jest specyficznym przypadkiem, bo nigdy nie występuje samodzielnie. Przyda Ci się, gdy zechcesz powiedzieć o jakiejś czynności, która wydarzyła się w przeszłości, ale jeszcze zanim wydarzyła się kolejna rzecz, również w przeszłości. Skomplikowane? Sięgnijmy po przykład.

Ich hatte meine Hausaufgaben gemacht und dann bin ich spazieren gegangen. (Odrobiłem pracę domową, a potem poszedłem na spacer.)

Pierwsza czynność: odrobienie pracy domowej, miała miejsce wcześniej niż ta druga: spacer.

Budowa czasu Plusquamperfekt i odmiana

W trakcie nauki niemieckiego czasu zaprzeszłego zapamiętaj sobie, że w zdaniu zawsze potrzebne są dwa czasowniki:

• posiłkowy haben lub sein w formie Präteritum, czyli hatte lub war,
• opisujący czynność w zdaniu, w formie Partizip II, czyli z przedrostkiem ge- i -t na końcu, np. gemacht.

Ten drugi czasownik stawia się na końcu zdania.

Podobnie, jak w Perfekt, w języku niemieckim czasownik war stosuje się wraz z czasownikami, które odnoszą się do ruchu i zmiany stanu, a hatte z pozostałymi.

Czasownik na końcu zdania nie jest odmieniany przez osoby, ale posiłkowy już tak. W tabelce poniżej możesz sprawdzić, jak odmieniać war i hatte w czasie zaprzeszłym Plusquamperfekt:

Czasy przyszłe – użycie, budowa i odmiana

W naszej podróży przez niemieckie czasy pora na rzut oka w przyszłość. W niemieckim są dwa czasy przyszłe i to mimo, że w tym języku można o niej mówić również z pomocą czasu teraźniejszego.

Dwa niemieckie czasy przyszłe to:

• Futur I
• Futur II

Co wyrażamy z pomocą niemieckich czasów przyszłych?

W toku nauki niemieckiego dowiesz się na pewno, że Futur I służy nie tylko do konstruowania wypowiedzi dotyczących czynności, które dopiero mają się wydarzyć. Można z jego pomocą mówić również o teraźniejszych wydarzeniach, które przypuszczalnie mają miejsce, np.

Er wird jetzt arbeiten. (On chyba teraz pracuje).

Z kolei Futur II przyda Ci się, kiedy zechcesz powiedzieć o swoich przypuszczeniach, co do czynności, która powinna zakończyć się w przyszłości lub, co ciekawe, również w przeszłości.

Przykład zdania w Futur II wyrażającego przypuszczenia dotyczące przyszłości:

Bis heute Abend werde ich Hausaufgaben gemacht haben. (Do wieczora odrobię pracę domową).

Przykład zdania w Futur II wyrażającego przypuszczenia dotyczące przeszłości:

Er wird wohl ins Restaurant gegangen sein. (On już chyba poszedł do restauracji).

Budowa czasu Futur I i odmiana czasownika werden

Tworząc zdanie w niemieckim czasie Futur I potrzebujesz dwóch czasowników: odmienionego werden (stawać się) i bezokolicznika, który występuje na końcu zdania, np.

Ich werde am Abend laufen. (Będę wieczorem biegał).

Jak widzisz, żeby nauczyć się niemieckiego czasu przyszłego, niezbędna jest znajomość odmiany czasownika werden.

Odmiana przyda się również, kiedy w kursie niemieckiego przyjdzie pora na Futur II.

Budowa czasu Futur II

Tworzenie zdań w Futur II jest nieco bardziej skomplikowane niż w Futur I, ale wystarczy zapamiętać, że potrzebujesz:

• odmienionego czasownika werden, umieszczonego na drugim miejscu,
• Partizip II, 
• haben lub sein na samym końcu zdania.

Er wird (odmienione werden) wohl ins Restaurant gegangen (Partizip II) sein (czasownik posiłkowy).

Zapamiętaj, że czasowniki posiłkowe w Futur II dobiera się na takich samych zasadach jak w pozostałych czasach.

Zacznij kurs niemieckiego i poznaj wszystkie czasy

Sprawdź już dziś kursy niemieckiego SuperMemo. Pomogą Ci opanować zasady gramatyki i wzbogacić słownictwo. Przekonaj się, jak w praktyce działa słynna metoda inteligentnych powtórek – ucz się online i offline – we własnym tempie!